The Book of Proverbs- Bible ( KAWIKAAN)

 The Book of Proverbs (Hebrew: מִשְלֵי, Mišlê; Greek: Παροιμίαι; Latin: Liber Proverbiorum, "Proverbs (of Solomon)") is a book in the third section (called Ketuvim) of the Hebrew Bible (Tanakh)/the Christian Old Testament. It is traditionally ascribed to King Solomon and his students^. When translated into Greek and Latin, the title took on different forms: in the Greek Septuagint (LXX), it became Παροιμίαι (Paroimiai, "Proverbs"); in the Latin Vulgate, the title was Proverbia—from which the English name is derived. ( wiki)

There are so many translations of the Proverbs in Filipino, some can be easily misunderstood & be confused.. That is why there are so many religious sects of the Christianity in the Philippines and they have their own version of the bible. That is why they are always fighting & debating..

In my readings, this is probably the best Filipino version of The Book of Proverbs from  https://www.biblegateway.com/

 

 

 

1. Ang Kahalagahan ng mga Kawikaan

Ang mga kawikaan ni Solomon na anak ni David, hari ng Israel.

² Sa pamamagitan nito, ang tao'y magtatamo ng karunungan at pang-unawa sa mga salitang puno ng aral sa buhay. ³ Itinuturo nito ang matuwid na paraan ng pamumuhay, katuwiran, katarungan, at katapatan. ⁴ Mabibigyan nito ng talino ang mga walang karanasan, at ang mga kabataa'y matuturuang magpasya nang tama. ⁵ Sa pamamagitan nito, lalong tatalino ang matalino at magiging dalubhasa ang kakaunti ang kaalaman. ⁶ Sa gayon, lubos nilang mauunawaan ang mga kawikaan, gayon din ang palaisipan ng mga marurunong.

⁷ Ang paggalang at pagsunod kay Yahweh ay pasimula ng karunungan,
    ngunit walang halaga sa mga mangmang ang aral at mga saway.

⁸ Anak ko, dinggin mo ang aral ng iyong ama,at huwag ipagwalang-bahala ang turo ng iyong ina;
⁹ sapagkat ang mga iyon ay parang korona sa iyong ulo,
    parang kuwintas na may dalang karangalan.
¹⁰ Aking anak, sakali mang akitin ka ng mga makasalanan,
    huwag kang papayag, tanggihan mo sila.
¹¹ Kung sabihin nilang, “Halika't tayo ay mag-abang,
    bilang katuwaa'y daluhungin ang mga walang malay.
¹² Sila'y ating dudumugi't walang awang papatayin,
    at sila ay matutulad sa patay na ililibing.
¹³ Ating sasamsamin ang lahat nilang kagamitan,
    bahay nati'y mapupuno ng malaking kayamanan.
¹⁴ Halika at sa amin ikaw nga ay sumama,
    lahat ng masasamsam, bibigyan ang bawat isa.”
¹⁵ Aking anak, sa kanila ay iwasan mong makisama,
    umiba ka ng landas mo, papalayo sa kanila.
¹⁶ Ang lagi nilang hangad, gumawa ng kasamaan,
    sa tuwina ang bisig ay nakahanda sa pagpatay.
¹⁷ Sa pag-uumang ng bitag ay walang mangyayari,
    kung nakikita ng ibon na nais mo siyang mahuli.
¹⁸ Ngunit hindi nalalaman ng mga taong iyon,
    bitag nila ang sisilo sa sarili nilang ulo.
¹⁹ Ganyan ang uuwian ng nabubuhay sa karahasan,
    sa ganyan nga magwawakas ang masamang pamumuhay.

²⁰ Karununga'y umaalingawngaw sa mataong lansangan,
    tinig niya'y nangingibabaw sa lugar ng pamilihan.
²¹ Ito'y lumalampas sa mataas na mga muog,
    ang ugong niya'y naririnig sa pintuan nitong lunsod:
²² “Taong mangmang, walang hustong kaalaman,
    hanggang kailan ka tatagal sa abâ mong kalagayan?
Hanggang kailan ka mananatili sa iyong kamangmangan?
    Kailan mo pa iisiping maghanap ng kaalaman?
²³ Ang payo ko ay pakinggan n'yo at dinggin ang aking pangaral;
    sasainyo ang diwa ko at ang aking kaalaman.
²⁴ Patuloy nga itong mga panawagan ko sa inyo,
    ngunit hindi ninyo pansin pati mga saway ko.
²⁵ Winalang-bahala n'yo ang aking mga payo,
    ayaw ninyong bigyang pansin, paalala ko sa inyo.
²⁶ Dahil dito, kayo'y aking tatawanan,
    kapag kayo'y napahamak, nasadlak sa kaguluhan.
²⁷ Kapag kayo ay hinampas ng bagyo nitong buhay,
    dinatnan ng kahirapan, ipu-ipo ang larawan,
    at kung datnan kayo ng hapis at matinding dalamhati,
²⁸ sa araw na iyon ay di ko papakinggan ang inyong panawagan.
    Hahanapin ninyo ako ngunit hindi masusumpungan.
²⁹ Pagkat itong karunungan ay di ninyo pinahahalagahan,
    kay Yahweh ay di sumunod nang may lakip na paggalang.
³⁰ Inyo pa ngang tinanggihan itong aking mga payo,
    itinapong parang dumi itong paalala ko.
³¹ Kaya nga, inyong aanihin ang bunga ng inyong gawa,
    at kayo ay uusigin ng inyong pagnanasang ubod sama.
³² Katigasan ng ulo ang papatay sa mangmang,
    sa dusa ay masasadlak sa kawalan ng kaalaman.
³³ Ngunit ang makinig sa akin, mananahan nang tiwasay,
    mabubuhay nang payapa, walang katatakutan.”

 

2. Ang Kahalagahan ng Karunungan

 Aking anak, ang mga pangaral ko ay dinggin mo,
    at ang aking mga utos, ingatan nga at sundin mo.
² Ang pakinig mo'y ibaling sa wastong karunungan,
    at ito ay isipin nang iyong maunawaan.
³ Pagsikapan mong hanapin ang tunay na kaalaman,
    pang-unawa'y pilitin mong makita at masumpungan.
⁴ Kung ito ay parang pilak na iyong hahanapin,
    at tulad ng ginto, na iyong miminahin,
⁵ malalaman mo kung ano ang kahulugan ng paggalang at pagsunod kay Yahweh,
    at matatamo ang kaalaman tungkol sa Diyos.
⁶ Sapagkat si Yahweh ang nagkakaloob ng karunungan,
    sa bibig niya ang kaalaman at unawa'y bumubukal.
⁷ Bibigyan niya ng unawa ang matuwid ang pamumuhay,
    at ang taong matapat ay kanyang iingatan.
⁸ Binabantayan niya ang daan ng katarungan,
    at ang lakad ng lingkod niya'y kanyang sinusubaybayan.
⁹ Kaya nga, iyong mauunawaan ang katuwiran at katarungan,
    at iyong susundan ang landas ng kabutihan.
¹⁰ Lalawak ang karunungang matatanim sa isipan,
    madadama ang kasiyahang dulot nitong kaalaman.
¹¹ Ang natamong kaalaman sa iyo ay mag-iingat,
    ang unawa'y maglilihis sa liku-likong landas.
¹² Ilalayo ka nito sa masamang pamumuhay,
    at doon sa mga taong ang nais ay kaguluhan;
¹³ ilalayo ka rin nito sa mga tampalasan,
    na ang landas na pinili ay landas ng kadiliman,
¹⁴ mga taong ang hilig ay paggawa ng kasamaan,
    ang kanilang kasiyaha'y pawang walang kabuluhan.
¹⁵ Sa ugaling taglay nila'y di sila maaasahan,
    sila ay hindi tapat, hindi mapagkakatiwalaan.

¹⁶ Malalayo ka sa babaing mahalay,
    at sa kanyang pang-aakit ay hindi ka maaakay.
¹⁷ Siya ay babaing hindi tapat sa asawa;
    ang sumpaan sa altar ay binaliwala niya.
¹⁸ Kaya naman ang landas niya'y patungo sa kamatayan,
    at ang kanyang buhay ay tungo sa kawakasan.
¹⁹ Sinumang maakit niya ay tuluyang natatangay,
    at hindi na makakabalik sa maayos na pamumuhay.

²⁰ Kaya nga, tahakin mo ang landas ng kabutihan,
    huwag itong hiwalayan hanggang hininga ay mapatid.
²¹ Pagkat ang mabuting tao'y magtatagal sa daigdig,
    ang may buhay na matapat ay hindi matitinag.
²² Ngunit ang masama sa lupai'y mawawala,
    bubunutin pati ugat ng lahat ng mandaraya.

 

 

3. Payo sa mga Kabataang Lalaki

 Anak ko, ang aral ko ay huwag mong lilimutin,
    lahat ng aking utos sa isipan mo'y itanim;
² upang araw mo'y tumagal, humaba ang iyong buhay,
    at maging masagana sa lahat ng kailangan.

³ Pananalig at katapata'y huwag mong tatalikuran,
    ikuwintas sa iyong leeg at itanim sa isipan.
⁴ Sa gayon, malulugod sa iyo ang Diyos,
    at kikilalanin ka ng mga tao.

⁵ Kay Yahweh ka magtiwala, buong puso at lubusan,
    at huwag kang mananangan sa sariling karunungan.
⁶ Sa lahat ng iyong gawain siya nga'y alalahanin,
    upang ika'y patnubayan sa iyong mga tatahakin.
⁷ Huwag mong ipagyabang ang iyong nalalaman;
    igalang mo't sundin si Yahweh, at lumayo ka sa kasamaan.
⁸ Sa gayon, ikaw ay lalakas at magiging matatag,
    mawawala ang pighati, gagaling ang iyong sugat.

⁹ Parangalan mo si Yahweh sa pamamagitan ng iyong mga kayamanan,
    at mula sa iyong mga pinakamainam na ani, siya ay iyo ring handugan.
¹⁰ Sa gayon, kamalig mo ay lagi nang aapaw,
    sisidlan ng inumin ay hindi nga matutuyuan.

¹¹ Aking anak, ang saway ni Yahweh ay huwag mamaliitin,
    at ang kanyang pagtutuwid ay huwag mong itakwil,
¹² pagkat lahat ng mahal niya'y itinatama ng daan,
    tulad ng anak na minamahal, sinasaway ng magulang.

¹³ Mapalad ang isang taong nakasumpong ng karunungan,
    at ang taong nagsisikap, unawa ay nagtatamo.
¹⁴ Higit pa sa pilak ang pakinabang dito,
    at higit sa gintong lantay ang tubo nito.
¹⁵ Sa alinmang alahas ay higit ang karunungan,
    at walang kayamanang dito ay maipapantay.
¹⁶ Mahabang buhay ang dulot ng kaalaman,
    may taglay na kayamanan at may bungang karangalan.
¹⁷ Maaliwalas ang landas ng taong may kaalaman,
    at puno ng kapayapaan ang lahat niyang araw.
¹⁸ Mapalad nga ang taong may taglay na karunungan,
    para siyang punongkahoy na mabunga kailanman.

¹⁹ Karunungan ang ginamit ni Yahweh sa paglikha sa daigdig,
    sa pamamagitan ng talino, inayos niya ang buong langit.
²⁰ Dahil sa kaalaman niya'y umaagos itong tubig,
    pumapatak nga ang ulan mula doon sa langit.

²¹ Aking anak, karunungan at hinahon ay huwag mong iwawala,
    huwag babayaang makaalpas sa isipan at gunita.
²² Pagkat dulot nito'y masagana at marangal na pamumuhay.
²³ At kung magkagayo'y lalakad kang matiwasay,
    sa landas mo'y hindi ka matatalisod.
²⁴ Sa lahat ng iyong lakad wala kang aalalahanin,
    at lahat ng pagtulog mo ay masarap at mahimbing.
²⁵ Kahit hampas nitong bagyo ay dumating nang biglaan,
    hindi ka mababagabag tulad ng mga mangmang.
²⁶ Pagkat tiwala kang si Yahweh ang kaagapay mo,
    at di niya hahayaang sa bitag ika'y masilo.

²⁷ Ang kagandahang-loob ay huwag ipagkait sa kapwa,
    kung ika'y may kakayahan na ito ay magawâ.
²⁸ Kung mayroon ka ngayon ng kanyang kailangan,
    huwag nang sasabihing, “Bumalik ka't bukas ibibigay.”
²⁹ Huwag gagawan ng masama ang iyong kaibigan
    na sa iyo'y umaasa, at may tiwalang lubusan.
³⁰ Huwag makikipag-away nang walang sapat na dahilan,
    kung hindi ka ginagawan ng anumang kasamaan.
³¹ Huwag kang maiinggit sa taong marahas
    ni lalakad man sa masama niyang landas.
³² Pagkat si Yahweh ay nasusuklam sa mga isipang baluktot,
    ngunit nalulugod siya sa taong sa kanya ay may takot.
³³ Ang sumpa ni Yahweh ay di lalayo sa masama,
    ngunit ang mga banal ay kanyang pinagpapala.
³⁴ Ang mga palalo'y kanyang kinasusuklaman,
    ngunit kinaluluguran niya ang may mababang kalooban.
³⁵ Ang taong matalino'y magkakamit-karangalan,
    ngunit puro kahihiyan ang aanihin ng mangmang.

 

 

4. Ang Payo ng mga Magulang

 Dinggin ninyo, mga anak, ang turo ng inyong ama,
    sasainyo ang unawa kung laging diringgin siya.
² Pagkat tiyak na mabuti itong aking sinasabi,
    kaya't aking mga katuruan huwag mong isantabi.
³ Noong ako ay bata pa, nasa kupkop pa ni ama,
    batambata, walang malay, tanging anak nga ni ina,
⁴ itinuro niya sa akin at kanyang sinabi,
“Sa aking mga aral buong puso kang manangan,
    sundin mo ang aking utos at ikaw ay mabubuhay.
⁵ Salita ko'y huwag mong lilimutin o tatalikuran,
    ang pang-unawa at karunungan, sikaping makamtan.
⁶ Huwag mo itong pabayaan at ika'y kanyang iingatan,
    huwag mo siyang iiwanan at ika'y kanyang babantayan.
⁷ Unahin mo sa lahat, pagtuklas ng karunungan,
    ito'y pilitin mong matamo kahit gaano kamahal.
⁸ Karununga'y pahalagahan at ika'y kanyang itataas,
    bibigyan kang karangalan kapag iyong niyakap.
⁹ Siya'y korona sa ulo, sakdal ganda, anong inam,
    at putong ng kaluwalhatian sa iyong katauhan.”

¹⁰ Makinig ka, aking anak, payo ko ay tanggapin,
    lalawig ang iyong buhay, maraming taon ang bibilangin.
¹¹ Ika'y pinatnubayan ko sa daan ng karunungan,
    itinuro ko sa iyo ang daan ng katuwiran.
¹² Hindi ka matatalisod sa lahat ng iyong hakbang,
    magmabilis man ng lakad ay hindi ka mabubuwal.
¹³ Panghawakan mo nga ito at huwag pabayaan,
    ito ay ingatan mo pagkat siya'y iyong buhay.
¹⁴ Ang daan ng kasamaan ay huwag mong lalakaran,
    at ang buhay ng masama, huwag mo ngang tutularan.
¹⁵ Kasamaa'y iwasan mo, ni huwag lalapitan,
    bagkus nga ay talikuran mo, tuntunin ang tamang daan.
¹⁶ Sila'y hindi makatulog kapag di nakagawa ng masama,
    at hindi matahimik kapag nasa'y di nagawa.
¹⁷ Ang kanilang kinakain ay buhat sa kasamaan,
    ang kanilang iniinom ay bunga ng karahasan.
¹⁸ Ngunit ang daan ng matuwid, parang bukang-liwayway,
    tumitindi ang liwanag habang ito'y nagtatagal.
¹⁹ Ang daan ng masama'y pusikit na kadiliman,
    ni hindi niya makita kung saan siya nabubuwal.
²⁰ Aking anak, salita ko ay pakinggan mong mabuti,
    pakinig mo ay ikiling sa aking sinasabi.
²¹ Huwag itong babayaang mawala sa paningin,
    sa puso mo ay iukit nang mabuti at malalim.
²² Pagkat itong kaalaman ay daan ng buhay,
    nagbibigay kalusuga't kagalingan ng katawan.
²³ Ang puso mo'y ingatang mabuti at alagaan,
    pagkat iyan ang siyang bukal ng buhay mong tinataglay.
²⁴ Ilayo mo sa iyong bibig ang salitang mahahalay,
    ilayo ang mga labi sa kasinungalingan.
²⁵ Palaging sa hinaharap ang pukol ng iyong tanaw,
    ituon ang iyong pansin sa iyong patutunguhan.
²⁶ Siyasatin mong mabuti ang landas na lalakaran,
    sa gayon ang lakad mo ay laging matiwasay.
²⁷ Huwag kang liliko sa kaliwa o sa kanan;
    humakbang nang papalayo sa lahat ng kasamaan.

 

5. Babala Laban sa Pangangalunya

Aking anak, karununga'y pakinggan mong mabuti,
    pakinig mo ay ikiling sa aking sinasabi.
² Sa gayo'y magagawa mo ang mabuting pagpapasya,
    at ang bawat sabihin mo'y kaalaman ang ibabadya.
³ Pagkat labi ng haliparot ay sintamis nitong pulot,
    at ang kanyang mga halik, kasiyahan nga ang dulot.
⁴ Ngunit pagkatapos mong magpasasa sa alindog,
    hapdi, kirot ang kapalit ng kaunti niyang lugod.
⁵ Ang kanyang mga hakbang ay tungo sa kamatayan,
    daigdig ng mga patay, ang landas na hahantungan.
⁶ Pagkat di niya siniyasat daang patungo sa buhay,
    ang daan niya'y liku-liko, ni hindi niya ito nalalaman.

⁷ Kaya nga, aking anak, sa akin ay makinig,
    huwag lilimutin, salita ng aking bibig.
⁸ Lumayo ka sa babaing masama ang pamumuhay,
    ni huwag kang lalapit sa pinto ng kanyang bahay.
⁹ Baka dangal mo'y sirain at angkinin pa ng iba,
    sa kamay ng masasama ay mamatay kang maaga.
¹⁰ Ang yaman mo'y uubusin ng taong di mo kilala,
    mga pinagpaguran mo, makikinabang ay iba.
¹¹ Kung magkagayon, wakas mo ay anong saklap,
    walang matitira sa iyo kundi buto't balat.
¹² Dito mo nga maiisip:
    “Dangan kasi'y di ko pansin ang kanilang pagtutuwid,
    puso ko ay nagmatigas, sinunod ang aking hilig.
¹³ Ang tinig ng aking guro ay hindi ko dininig,
    sa kanilang katuruan, inilayo ang pakinig.
¹⁴ At ngayon ay narito ang abâ kong kalagayan,
    isang kahihiyan sa ating lipunan.”

¹⁵ Ang dapat ay maging tapat sa asawang minamahal,
    at ang tangi mong pag-ibig, iukol sa kanya lamang.
¹⁶ Kung ika'y magkaanak sa babaing di asawa,
    walang buting idudulot, manapa nga ay balisa.
¹⁷ Anak mo'y dapat lumaki nang ikaw ay matulungan,
    upang hindi do'n sa iba iasa ang iyong buhay.
¹⁸ Kaya nga ba't mahalin mo ang kabiyak ng iyong buhay,
    ang ligaya ay lasapin sa mabango niyang kandungan.
¹⁹ Mabait siya at mahinhin, babaing kaakit-akit,
    ligaya mo'y nasa kanya sa pitak ng kanyang dibdib.
²⁰ Sa ibang babae ay huwag ka sanang paaakit,
    ni huwag mong papansinin makamandag niyang halik.
²¹ Ang paningin ni Yahweh sa tao'y di iniaalis,
    laging nakasubaybay, bawat oras, bawat saglit.
²² Kasamaan ng isang tao ay bitag na nakaumang,
    siya ang magdurusa sa sariling kasalanan.
²³ Pagkat walang pagpipigil, siya ay mamamatay
    at dahil sa kamangmangan, hantungan niya'y sa libingan.

 

6. Mga Dagdag na Babala

Aking anak, sa utang ba ng iba ikaw ay nananagot?
² Ikaw ba ay nangako, sa utang niya ay nasangkot?
³ Kung gayon ay nasasakop ka ng kanyang pagpapasya,
    ngunit ito ang gawin mo nang makaiwas sa problema:
Ikaw ay magmadali sa kanya ay makiusap,
    sabihin mong pawalan ka sa napasukan mong bitag.
⁴ Huwag kang titigil, huwag kang maglulubay,
    ni huwag kang iidlip, hanggang walang kalayaan.
⁵ Iligtas ang sarili mo parang usang tumatakas,
    at tulad niyong ibong sa kulunga'y umaalpas.

⁶ Tingnan mo ang mga langgam, ikaw na taong ubod ng tamad,
    pamumuhay niya'y masdan mo at nang ikaw ay mamulat.
⁷ Kahit sila'y walang pinunong sa kanila'y nag-uutos,
    walang tagapamahala o tagamasid na sinusunod,
⁸ ngunit nag-iimbak ng pagkain sa tag-araw,
    kailanga'y iniipon kung panahon ng anihan.
⁹ Hanggang kailan, taong tamad mananatili sa higaan,
    kailan ka babalikwas sa iyong pagkakahimlay?
¹⁰ Kaunting tulog, bahagyang idlip, sandaling pahinga at paghalukipkip,
¹¹ samantalang namamahinga ka ang kahirapa'y darating
    na parang armadong magnanakaw upang kunin ang lahat ng iyong kailangan.

¹² Taong walang kuwenta at taong masama,
    kasinungalingan, kanyang dala-dala.
¹³ Ang mata ay ikikindat o kaya'y ipipikit,
    ikukumpas pa ang kamay upang ikaw ay maakit.
¹⁴ Ngunit sa sarili ay may masamang iniisip,
    ang lagi niyang nais ay manggulo sa paligid.
¹⁵ Dahil dito, kapahamakan niya'y biglang darating,
    sa sugat na tatamuhi'y hindi na nga siya gagaling.

¹⁶ Ang kinamumuhian ni Yahweh ay pitong bagay,
    mga bagay na kanyang kinasusuklaman:
¹⁷ kapalaluan, kasinungalingan,
    at mga pumapatay sa walang kasalanan,
¹⁸ pusong sa kapwa'y walang mabuting isipan,
    mga paang ubod tulin sa landas ng kasamaan,
¹⁹ saksing sinungaling, mapaglubid ng buhangin,
    pag-awayin ang kapwa, laging gusto niyang gawin.

²⁰ Aking anak, utos nga ng ama mo ay sundin,
    huwag mong tatalikuran, turo ng inang giliw.
²¹ Sa puso mo ay iukit, at itanim mo sa isip.
²² Pagkat ang aral na ito sa iyo ay patnubay,
    sa pagtulog mo ay bantay, sa paggawa ay alalay.
²³ Pagkat ang utos ay ilaw, ang turo ay tanglaw,
    at daan ng buhay itong mga saway.
²⁴ Ilalayo ka nito sa babaing masama,
    sa mapang-akit niyang salita ngunit puno ng daya.
²⁵ Huwag mong nanasain ang ganda niyang taglay,
    ni huwag paaakit sa tingin niyang mapungay.
²⁶ Babaing masama'y maaangkin sa halaga ng tinapay,
    ngunit bunga'y kasamaan sa buo mong pamumuhay.
²⁷ Kung ang tao ba'y magkandong ng apoy,
    kasuotan kaya niya'y di masusunog niyon?
²⁸ Kung ang tao ay tumapak sa uling na nagbabaga,
    hindi kaya malalapnos itong kanyang mga paa?
²⁹ Ganoon din ang taong sisiping sa asawa ng kapwa,
    tiyak siyang magdurusa pagkat ito ay masama.
³⁰ Ang sinumang magnakaw ay tiyak na nagkasala,
    kahit iyon ay pamawi sa gutom na taglay niya.
³¹ Ang bayad ay makapito kung siya'y mahuli,
    ang lahat niyang pag-aari ay kulang pang panghalili.
³² Ngunit ang nangangalunya ay isang taong mangmang,
    sinisira ang sarili, buhay niya at pangalan.
³³ Ang tangi niyang mapapala ay pahirap sa sarili,
    ang kanyang kahihiyan, hindi na niya mababawi.
³⁴ Sapagkat ang panibugho sa tao ay nag-uudyok,
    ang puri nga ay ibangon, kahit buhay ay malagot.
³⁵ Wala kang itutumbas para kamtin ang patawad,
    kahit gaano pa kalaki ang sa kanya ay ibayad.

 

 

7. Ang Babaing Mapangalunya

 Aking anak, salita ko sana ay ingatan,
    itanim sa isip at huwag kalimutan.
² Ang utos ko ay sundin mo upang mabuhay nang matagal,
    turo ko'y pahalagahan tulad ng iyong mga mata.
³ Ito'y itali mo sa iyong mga kamay,
    at sikapin mong matanim sa iyong isipan.
⁴ Ang karunungan ay ituring mo na babaing kapatid,
    at ang pang-unawa nama'y kaibigang matalik.
⁵ Pagkat ito ang sa iyo'y maglalayo sa babaing mapangalunya,
    nang di ka mabighani ng matamis niyang pananalita.

⁶ Ako ay dumungaw sa bintanang bukás,
    at ako'y sumilip sa pagitan ng rehas,
⁷ ang aking nakita'y maraming kabataan,
    ngunit may napansin akong isang mangmang.
⁸ Naglalakad siya sa may panulukan,
    ang tinutungo'y sa babaing tahanan.
⁹ Tuwing sasapit ang gabi, ito'y kanyang ginagawa,
    sa lalim ng hatinggabi, kapag tulog na ang madla.

¹⁰ Ang babae ang sa kanya'y sumalubong sa pintuan,
    mapang-akit, mapanlinlang sa masagwang kasuotan.
¹¹ Maingay ang kanyang boses, kilos niya ay maharot,
    di matigil sa tahanan, di mapigil sa paglibot.
¹² Ngayo'y sa lansangan, maya-maya'y sa liwasan,
    walang anu-ano'y sa panulukan, doon siya nag-aabang.
¹³ Lalaki'y kanyang susunggaban at pupupugin ng halik,
    at ang kanyang sasabihing punung-puno ng pang-akit:
¹⁴ “Nasa amin ngayon ang marami kong mga handog,
    katatapos ko lang tupdin ang panata ko sa Diyos.
¹⁵ Ako ay narito upang ika'y salubungin,
    mabuti't nakita kita pagkatapos kong hanapin.
¹⁶ Ang aking higaa'y sinapnan ko nang makapal,
    linong buhat sa Egipto, iba't iba pa ang kulay.
¹⁷ Ito'y aking winisikan ng pabangong mira,
    bukod pa sa aloe at mabangong kanela.
¹⁸ Halika at bigyang daan, damdamin ng isa't isa,
    ang magdamag ay ubusin sa paglasap ng ligaya.
¹⁹ Ako ay nag-iisa, asawa ko'y nasa malayo,
    pagkat siya ay umalis sa ibang lugar nagtungo.
²⁰ Marami ang baon niyang salapi,
    pagbilog pa ng buwan ang kanyang uwi.”

²¹ Sa salitang mapang-akit ang lalaki ay nahimok,
    sa matamis na salita, damdamin niya ay nahulog.
²² Maamo siyang sumunod sa babae at pumasok,
    parang bakang kakatayin, sa matador ay sumunod,
mailap na usa, sa patibong ay nahulog,
²³     hanggang sa puso nito ang palaso ay maglagos.
Isang ibong napasok sa lambat ang kanyang nakakatulad,
    hindi niya namalayang buhay pala ang katumbas.

²⁴ Kaya nga ba, aking anak, sa akin ay makinig,
    at dinggin mo ang salitang mula sa aking bibig.
²⁵ Huwag mo ngang hahayaang ang puso mo ay maakit,
    ng babaing ang tuntunin ay landasing nakalihis,
²⁶ sapagkat marami na ang kanyang naipahamak,
    at hindi na mabibilang, nabuwal sa kanyang yapak.
²⁷ Sa bahay niya'y nagmumula ang landas ng kasawian,
    tiyak na patungo sa malagim na kamatayan.

 

 

8. Papuri sa Karunungan

 Hindi mo ba naririnig ang tawag ng karunungan,
    at ang tinig ng unawa'y hindi pa ba napakinggan?
² Nasa dako siyang mataas,
    sa tagpuan ng mga landas;
³ nasa mga pintuan siya, sa may harap nitong bayan,
    nakatindig sa pagpasok at ito ang kanyang sigaw:
⁴ “Kayo'y tinatawagan ko, tao ng sandaigdigan,
    para nga sa lahat itong aking panawagan.
⁵ Kayong walang nalalaman ay mag-aral na maingat,
    at kayong mga mangmang, pang-unawa ay ibukas.
⁶ Salita ko ay pakinggan pagkat ito'y mahalaga,
    bumubukal sa labi ko ay salitang magaganda.
⁷ Pawang katotohanan itong aking bibigkasin,
    at ako ay nasusuklam sa lahat ng sinungaling.
⁸ Itong sasabihin ko ay pawang matuwid,
    lahat ay totoo, wala akong pinilipit.
⁹ Ito ay maliwanag sa kanya na may unawa,
    at sa marurunong ito ay pawang tama.
¹⁰ Payo ko'y pahalagahan nang higit pa sa pilak,
    at ang dunong, sa ginto ay huwag sanang itutumbas.

¹¹ “Pagkat akong karunungan ay mahigit pa sa hiyas,
    anumang kayamanan ay hindi maitutumbas.
¹² Ako ay nagbibigay ng talas ng kaisipan,
    itinuturo ko ang landas ng hinaho't karunungan.
¹³ Ang paggalang at pagsunod kay Yahweh ay naglalayo sa kasamaan.
Ako ay namumuhi sa lahat ng kalikuan,
    sa salitang baluktot, at sa diwang kayabangan.
¹⁴ Mayroon akong lakas at taglay na kakayahan,
    ganoon din naman, unawa't kapangyarihan.
¹⁵ Dahil sa akin, ang hari'y nakapamamahala,
    nagagawa ng mga pinuno ang utos na siyang tama.
¹⁶ Talino ng punong-bayan ay sa akin nagmumula,
    at ako rin ang dahilan, dangal nila't pagdakila.
¹⁷ Mahal ko silang lahat na sa aki'y nagmamahal,
    kapag hinanap ako nang masikap, tiyak na masusumpungan.
¹⁸ Ang yaman at karangalan ay aking tinataglay,
    kayamanang walang maliw, kasaganaan sa buhay.
¹⁹ Ang bunga ko ay higit pa sa gintong dinalisay,
    mataas pa kaysa pilak ang halagang tinataglay.
²⁰ Ang landas kong dinaraanan, ay daan ng katuwiran,
    ang aking tinatahak, ay landas ng katarungan.
²¹ Ang sa aki'y nagmamahal binibigyan ko ng yaman,
    aking pinupuno ang kanilang mga sisidlan.

²² “Sa lahat ng nilikha ni Yahweh, ako ang siyang una,
    noong una pang panahon ako ay nalikha na.
²³ Matagal nang panahon nang anyuan niya ako,
    bago pa nalikha at naanyo itong mundo.
²⁴ Wala pa ang mga dagat nang ako'y lumitaw,
    wala pa ang mga bukal ng tubig na malilinaw.
²⁵ Wala pa ang mga burol, ganoon din ang mga bundok,
    nang ako ay isilang dito sa sansinukob.
²⁶ Ako muna ang nilikha bago ang lupa at bukid,
    nauna pa sa alabok, at sa lupang daigdig.
²⁷ Nang likhain ang mga langit, ako ay naroroon na,
    maging nang ang hangganan ng langit at lupa'y italaga.
²⁸ Naroon na rin ako nang ang ulap ay ilagay,
    at nang kanyang palitawin ang bukal sa kalaliman.
²⁹ Nang ilagay niya ang hangganan nitong dagat,
    nang ang patibayan ng mundo ay ilagay at itatag,
³⁰ ako'y lagi niyang kasama at katulong sa gawain,
    ako ay ligaya niya at sa akin siya'y aliw.
³¹ Ako ay nagdiwang, nang daigdig ay matapos,
    dahil sa sangkatauhan, ligaya ko ay nalubos.

³² “At ngayon, aking anak, ako nga ay pakinggan,
    sundin ang payo ko't liligaya ang iyong buhay.
³³ Upang maging matalino, ang turo ko ay dinggin mo,
    huwag mong pababayaan ni lalayuan ito.
³⁴ Mapalad ang taong sa akin ay nakikinig,
    sa akin ay nag-aabang at palaging nakatitig.
³⁵ Pagkat ang makasumpong sa akin ay nakasumpong ng buhay,
    at ang kalooban ni Yahweh ay kanyang nakakamtan.
³⁶ Ngunit ang di makasumpong sa akin, sarili ang sinasaktan,
    ang napopoot sa akin, iniibig ay kamatayan.”

 

9. Ang Karunungan at ang Kahangalan

 Gumawa na ng tahanan itong karunungan,
    na itinayo niya sa pitong patibayan.
² Nagpatay siya ng hayop, nagtimpla ng inumin,
    ang mesa ay inihanda, punung-puno ng pagkain.
³ Katulong ay isinugo sa gitna nitong bayan,
    upang lahat ay abutin ng ganitong panawagan:
⁴ “Ang kulang sa kaalaman, dito ngayon ay lumapit.”
    Sa mga mangmang ay ganito ang sinambit:
⁵ “Halikayo't inyong kainin ang pagkain ko,
    at tunggain ang inuming inilaan ko sa inyo.
⁶ Lisanin ang kamangmangan upang kayo ay mabuhay,
    at ang landas ng unawa ang tahakin at daanan.”

⁷ Ang pumupuna sa mapangutya ay nag-aani ng pagdusta,
    ang nagtutuwid sa masama'y nagkakamit ng alipusta.
⁸ Punahin mo ang mapangutya at magagalit pa sa iyo,
    ngunit payuhan mo ang matalino at iibigin ka nito.
⁹ Matalino'y turuan mo't lalo siyang tatalino,
    ang matuwid ay aralan, lalago ang dunong nito.
¹⁰ Ang paggalang at pagsunod kay Yahweh ay pasimula ng karunungan,
    ang pagkilala sa Banal na Diyos ay may dulot na kaalaman.
¹¹ Sa pamamagitan ko, hahaba ang iyong mga araw,
    dahil sa akin, lalawig ang iyong buhay.
¹² Kung mayroon kang karunungan, mayroon kang pakinabang,
    ngunit ika'y magdurusa kapag siya'y tinanggihan.

¹³ Ang nakakatulad nitong taong mangmang,
    babaing magaslaw at walang kahihiyan.
¹⁴ Lagi siyang naroon sa pinto ng kanyang bahay,
    o sa lantad na bahagi ng lansangan nitong bayan.
¹⁵ Bawat taong nagdaraan na kanyang masulyapan,
    ay pilit na tatawagin at kanyang aanyayahan,
¹⁶ “Lapit dito, kayong lahat na kulang sa kaalaman!”
    Kanya namang sinasabi sa mga mangmang,
¹⁷ “Tubig na ninakaw ay ubod ng tamis,
    tinapay na nakaw, masarap na labis.”
¹⁸ Hindi alam ng biktimang wakas niyo'y kamatayan,
    at lahat ng pumasok doo'y naroon na sa libingan.

 

10. Ang matalinong anak ay ligaya ng magulang,

    ngunit tinik sa dibdib ang anak na mangmang.
² Ang yamang buhat sa masama ay di papakinabangan,
   ngunit ang katuwiran ay maglalayo sa kamatayan.

 ³ Ang matuwid ay binibigyan ni Yahweh ng kasiyahan,
    ngunit ang masama'y kanyang ginugutom naman.

 ⁴ Ang kamay na tamad ay tiyak na magdarahop,
    ngunit magbubunton ng yaman ang kamay na masinop.

 ⁵ Ang nag-iimbak kung tag-araw ay nagpapakilala ng katalinuhan,
    ngunit ang natutulog kung anihan ay nag-iipon ng kahihiyan.
⁶ Ang matuwid ay mag-aani ng pagpapala't kabutihan,
    ngunit ang bibig ng masama ay nagtatakip ng karahasan.
⁷ Ang alaala ng matuwid, mananatili kailanman,
    ngunit pangalan ng masama ay tiyak na mapaparam.
⁸ Magandang payo'y tinatanggap ng pusong may unawa,
    ngunit kapahamakan ang wakas ng mangmang na masalita.
⁹ Ang namumuhay nang tapat ay pinaghaharian ng kapayapaan,
    ngunit ang may likong landas ay malalantad balang araw.
¹⁰ Ang malilikot na mata ay lagi sa kaguluhan,
    at ang bibig na maluwang, hahantong sa kapahamakan.
¹¹ Ang bibig ng matuwid ay bukal ng buhay,
    ngunit labi ng masama ay nagtatakip ng karahasan.
¹² Sari-saring kaguluhan ang bunga ng kapootan,
    ngunit ang pag-ibig ay pumapawi sa lahat ng kasalanan.
¹³ Sa labi ng may unawa matatagpuan ang karunungan,
    ngunit sa likod ng isang mangmang, pamalo ang kailangan.
¹⁴ Ang taong matalino'y nag-iimpok ng karunungan,
    ngunit ang salita ng mangmang ay nagdadala ng kapahamakan.
¹⁵ Ang kayamanan ng mayama'y matibay niyang tanggulan,
    ngunit ang kahirapan ng yagit ay kanyang kapahamakan.
¹⁶ Ang kinikita ng matuwid ay nagbibigay-buhay,
    ngunit ang sa masama, winawaldas sa kasamaan.
¹⁷ Ang nakikinig sa payo ay nasa daan ng buhay,
    ngunit ang ayaw sumunod ay tungo sa pagkaligaw.
¹⁸ Ang nagtatanim ng poot ay puno ng kasinungalingan,
    ang naninira sa kanyang kapwa ay isang taong mangmang.
¹⁹ Ang taong masalita ay malapit sa pagkakasala,
    ngunit ang nagpipigil ng dila ay dunong ang pakilala.
²⁰ Ang dila ng matuwid ay tulad ng pilak na mahalaga,
    ngunit ang puso ng mangmang ay basura ang kagaya.
²¹ Ang labi ng matuwid sa marami ay pakinabang,
    ngunit ang mangmang ay namamatay nang walang karunungan.
²² Ang pagpapala ni Yahweh ay kayamanan,
    na walang kasamang kabalisahan.
²³ Ang paggawa ng kasalanan ay kasiyahan ng masama,
    ngunit ang mabuting asal, kasiyahan ng may unawa.
²⁴ Ang kinatatakutan ng masama ay magaganap sa kanya,
    ngunit ang hangarin ng matuwid ay matatamo niya.
²⁵ Tinatangay ng hangin ang taong masama,
    ngunit ang matuwid ay gusaling di magiba.
²⁶ Kung paanong ang usok ay nakakaluha, ang suka ay nakakangilo,
    gayon ang tamad na alipin, sa kanilang mga amo.
²⁷ Ang paggalang at pagsunod kay Yahweh ay nagpapahaba ng buhay,
    ngunit ang mga araw ng masama ay di magtatagal.
²⁸ Ang pag-asa ng matuwid ay may magandang kahinatnan,
    ngunit ang pag-asa ng masama, ang dulot ay kabiguan.
²⁹ Si Yahweh ay kanlungan ng mga taong matuwid,
    ngunit kaaway sila ng taong masama ang hilig.
³⁰ Ang matuwid ay mananatili sa kanyang dako,
    ngunit ang masama, kung saan-saan matutungo.
³¹ Ang salita ng matuwid ay nagpapakilala ng karunungan,
    ngunit ang dilang sinungaling ay puputulin naman.
³² Ang salita ng matuwid ay palaging angkop,
    ngunit ang salita ng masama ay puro paninira.

 

11 Kasuklam-suklam kay Yahweh ang timbangang may daya,
    ngunit kasiyahan naman ang timbangang tama.
² Kahihiyan ang laging dulot ng kapalaluan,
    ngunit pagpapakumbaba'y nagbubunga ng karunungan.
³ Ang tuntunin ng matuwid ay katapatan,
    ngunit ang masama'y wawasakin ng kanyang kataksilan.
⁴ Walang halaga ang yaman sa araw ng kamatayan,
    ngunit ang katuwiran ay naglalayo sa kapahamakan.
⁵ Mas panatag ang landas ng tapat ang pamumuhay,
    ngunit nabubuwal ang masama sa sariling kabuktutan.
⁶ Ang katuwiran ng mga matuwid ang nagliligtas sa kanya,
    ngunit ang masama ay bilanggo ng kanyang masamang nasa.
⁷ Ang pag-asa ng masama ay kasama niyang pumapanaw,
    ang umasa sa kayamanan ay mawawalang kabuluhan.
⁸ Ang matuwid ay inilalayo sa bagabag,
    ngunit ang masama ay doon bumabagsak.
⁹ Ang labi ng walang Diyos, sa iba ay mapanira,
    ngunit ang dunong ng matuwid ay nagliligtas ng kapwa.
¹⁰ Kapag ang matuwid ay pinagpapala, ang bayan ay nagagalak,
    ngunit higit ang katuwaan kapag ang masama'y napapahamak.
¹¹ Dahil sa salita ng matuwid ang bayan ay tumatatag,
    ngunit sa kasinungalingan ng masama ang lunsod ay nawawasak.
¹² Ang kapos sa kaalaman ay humahamak sa kapwa,
    ngunit laging tahimik ang taong may unawa.
¹³ Walang maitatago sa bibig ng madaldal,
    ngunit ang tunay na kaibigan, iyong mapagkakatiwalaan.
¹⁴ Sa kakulangan ng tuntunin, ang bansa ay bumabagsak,
    ngunit sa payo ng nakararami, tagumpay ay tiyak.
¹⁵ Ang nananagot para sa iba, sa gusot ay nasasadlak,
    ngunit ang ayaw gumarantiya ay malayo sa bagabag.
¹⁶ Ang babaing mahinhin ay nag-aani ng karangalan,
    ngunit ang walang dangal, tambakan ng kahihiyan.
Lagi sa kahirapan ang taong tamad,^[a]
    ngunit masagana ang buhay ng isang masipag.
¹⁷ Ang taong mabait ay nag-iimpok ng kabutihan,
    ngunit winawasak ng marahas ang sarili niyang buhay.
¹⁸ Anuman ang anihin ng masama ay walang kabuluhan,
    ngunit ang gawang mabuti ay may pagpapalang taglay.
¹⁹ Ang taong nasa matuwid ay makasusumpong ng buhay,
    ngunit ang landas ng masama ay patungo sa kamatayan.
²⁰ Ang kaisipang masama kay Yahweh ay kasuklam-suklam,
    ngunit ang lakad ng matuwid, kay Yahweh ay kasiyahan.
²¹ Ang taong masama'y di makakaligtas sa kaparusahan,
    ngunit hindi maaano ang nabubuhay sa katuwiran.
²² Ang magandang babae ngunit mangmang naman,
    ay tila gintong singsing sa nguso ng baboy.
²³ Anumang nais ng matuwid ay nagbubunga ng kabutihan,
    ngunit ang mahihintay lang ng masama ay kaparusahan.
²⁴ Ang taong mapagbigay ay lalong yumayaman,
    ngunit naghihirap ang tikom na mga kamay.
²⁵ Ang taong matulungin, sasagana ang pamumuhay,
    at ang marunong tumulong ay tiyak na tutulungan.
²⁶ Sinusumpa ng lahat ang nagkakait ng butil,
    ngunit pinupuri ang nagbibigay ng pagkain.
²⁷ Kung mabuti ang hangarin, ikaw ay igagalang,
    kapag humanap ng gulo, iyon ay masusumpungan.
²⁸ Malalantang tila dahon ang nagtitiwala sa kanyang yaman,
    ngunit ang matuwid ay giginhawa, tulad ng sariwang halaman.
²⁹ Ang nagpupunla ng gulo sa sariling sambahayan,
    mag-aani ng problema, gugulo ang pamumuhay.
Ang taong mangmang at walang nalalaman,
    ay alipin ng matalino habang siya'y nabubuhay.
³⁰ Buhay ang dulot ng matuwid na pamumuhay,
    at kamatayan naman ang hatid ng karahasan.^[b]
31 Ang matuwid ay ginagantimpalaan dito sa lupa,
    ngunit paparusahan naman ang mga makasalanan at masasama!

 

 

 

12 Ang taong may unawa ay tumatanggap ng payo,

    ngunit ayaw mapaalalahanan ang matigas ang ulo.
² Si Yahweh ay nalulugod sa taong matuwid,
    ngunit sa masasama siya ay nagagalit.
³ Ang makasalanan ay hindi mapapanatag,
    ngunit ang matuwid ay hindi matitinag.
⁴ Ang mabuting babae ay karangalan ng asawa,
    ngunit kanser sa buto ang masamang asawa.
⁵ Ang taong matuwid ay mabuting makiharap,
    ngunit ang masama ay bihira lang magtapat.
⁶ Pumapatay nang lihim ang mga pangungusap ng masama,
    ngunit ang salita ng matuwid ay nagliligtas sa kapwa.
⁷ Ang masama ay lubusang mapaparam at di na magbabalik,
    ngunit ang sambahayan ng matuwid, mananatiling nakatindig.
⁸ Ang taong matalino'y magkakamit ng karangalan,
    ngunit ang aanihin ng masama ay pagkutya lang.
⁹ Ang maralitang nagsisikap ay mabuting di hamak,
    kaysa nagkukunwang mayaman ngunit sa gutom nakasadlak.
¹⁰ Kahit sa kanyang mga hayop ang matuwid ay mabait,
    ngunit ang masama kahit kanino ay sadyang mabagsik.
¹¹ Ang taong masipag ay sagana sa lahat,
    ngunit ang isang hangal, sa yaman ay salat.
¹² Ang nais ng masama ay puro kasamaan,
    ngunit ang tuntungan ng matuwid ay hindi magmamaliw.
¹³ Ang masama ay nahuhuli sa salita ng kanyang bibig,
    ngunit ang matuwid ay malayo sa ligalig.
¹⁴ Ang kakamtin ng tao ay batay sa gawa o salita,
    bawat isa ay tatanggap ng karampatang gantimpala.
¹⁵ Ang akala ng mangmang ay siya lamang ang tama,
    ngunit handang tumanggap ng payo ang taong may unawa.
¹⁶ Ang pagkainis ng mangmang kaagad nahahalata,
    ngunit ang mga matatalino, di pansin ang pagkutya.
¹⁷ Sa pagsasabi ng tapat, lumilitaw ang katarungan,
    ngunit ang pagsisinungaling ay lumilikha ng kapahamakan.
¹⁸ Ang matalas na pananalita ay sumusugat ng damdamin,
    ngunit sa magandang pananalita, sakit ng loob ay gumagaling.
¹⁹ Ang tapat na labi ay mananatili kailanman,
    ngunit ang dilang sinungaling ay hindi magtatagal.
²⁰ Ang nagbabalak ng masama ay mag-aani ng kapahamakan,
    ngunit ang nag-iisip ng mabuti'y magtatamo ng kagalakan.
²¹ Ang kasamaang-palad ay malayo sa matuwid,
    ngunit ang buhay ng masama ay puno ng ligalig.
²² Namumuhi si Yahweh sa taong sinungaling,
    ngunit ang tapat ay ligaya niya at aliw.
²³ Hindi agad sinasabi ang alam ng matalino,
    ngunit kahangalan ay inihahayag ng mangmang na tao.
²⁴ Balang araw ang masikap ang mamamahala,
    ngunit ang tamad ay mananatiling alila.
²⁵ Nagpapahina sa loob ng isang tao ang kabalisahan,
    ngunit ang magandang balita'y may dulot na kasiglahan.
²⁶ Ang payo ng kaibigang matuwid ay isang gabay,
    ngunit ang daan ng masama ay tungo sa pagkaligaw.
²⁷ Hindi makakamit ng tamad ang kanyang hinahangad,
    ngunit ang masikap ay laging may magandang hinaharap.
²⁸ Ang matuwid na landas ay patungo sa buhay,
    ngunit ang maling daan ay hahantong sa kamatayan.

Mga Kawikaan 13

Magandang Balita Biblia

13 Ang anak na may unawa'y nakikinig sa kanyang ama,
    ngunit walang halaga sa palalo ang paalala sa kanya.
² Natatamo ng mabuti ang bunga ng kanyang kabaitan,
    ngunit ang ninanasa ng masama ay puro karahasan.
³ Ang maingat magsalita ay nag-iingat ng kanyang buhay,
    ngunit ang taong madaldal ay nasasadlak sa kapahamakan.
⁴ Ang tamad ay nangangarap ngunit hindi natutupad,
    ang hangarin ng masikap ay laging nagaganap.
⁵ Ang taong matuwid ay namumuhi sa kasinungalingan,
    ngunit ang salita ng masama ay nakakahiyang pakinggan.
⁶ Ang mabuti'y iniingatan ng kanyang katuwiran,
    ngunit ang masama'y ipinapahamak ng likong pamumuhay.
⁷ May taong nagkukunwang mayaman subalit wala naman,
    ngunit ang iba'y nag-aayos mahirap bagaman sila ay mayaman.
⁸ Ang yaman ng isang tao ay pantubos sa kanyang buhay,
    ngunit sa isang mahirap ito ay hindi nakababahala.
⁹ Ang matuwid ay tulad ng maningning na ilaw,
    ngunit ang masama ay lamparang namamatay.
¹⁰ Ang kapalaluan ay nagbubunga ng kaguluhan,
    ngunit ang pakikinig sa payo'y nagbabadya ng karunungan.
¹¹ Ang kayamanang tinamo sa daya ay madaling nawawala,
    ngunit ang kayamanang pinaghirapan ay pinagpapala.
¹² Ang matagal na paghihintay ay nagpapahina ng kalooban,
    ngunit ang pangarap na natupad ay may dulot na kasiyahan.
¹³ Ang nagwawalang-bahala sa payo ay hahantong sa sariling kapahamakan,
    ngunit ang nagpapahalaga sa utos ay gagantimpalaan.
¹⁴ Ang mga turo ng matalino ay bukal ng buhay,
    ito ay maglalayo sa bitag ng kamatayan.
¹⁵ Ang katalinuhan ay umaani ng paggalang,
    ngunit ang kataksilan ay naghahatid sa kapahamakan.
¹⁶ Ang katalinuhan ng isang tao'y nakikita sa kanyang gawa,
    sa kilos ay nakikilala ang taong walang unawa.
¹⁷ Ang masamang tagapagbalita ay lumilikha ng kaguluhan,
    ngunit ang mabuting tagapamagitan ay lumulutas ng alitan.
¹⁸ Kahihiyan ang kasasadlakan ng hindi nakikinig sa saway,
    ngunit ang tumatanggap ng payo ay mag-aani ng karangalan.
¹⁹ Ang pangarap na natupad ay may dulot na ligaya,
    ngunit ayaw iwan ng masama ang kasamaan niya.
²⁰ Ang nakikisama sa may unawa ay magiging matalino,
    ngunit ang kasama ng mangmang ay masusuong sa gulo.
²¹ Ang hinaharap ng masama ay kahirapan sa buhay,
    ngunit sagana ang pagpapalang sa matuwid ay naghihintay.
²² Ang matuwid ay nag-iiwan ng pamana hanggang sa kaapu-apuhan,
    at sa matuwid nauuwi ang naipon ng isang makasalanan.
²³ Ang bukid ng mahihirap, may pangakong kasaganaan,
    ngunit ito'y nasasayang dahil sa kawalan ng katarungan.
²⁴ Mapagmahal na magulang, anak ay dinidisiplina,
    anak na di napapalo, hindi mahal ng magulang.
²⁵ Ang matuwid ay sagana sa lahat ng kailangan,
    ngunit ang masama ay palagi namang nagkukulang

 

 

Mga Kawikaan 14

Magandang Balita Biblia

14 Ang matalinong babae ay nagtatatag ng kanyang bahay,
    ngunit winawasak ng isang mangmang ang sariling tahanan.
² Ang gumagalang at sumusunod kay Yahweh ay lumalakad sa katuwiran,
    ngunit ang nagwawalang-bahala sa kanya ay nasa likong daan.
³ Ang bawat salita ng mangmang ay may katumbas na parusa,
    kaya ang matalino'y nag-iingat sa mga salita niya.
⁴ Kung saan walang baka, ang kamalig ay walang laman,
    datapwat sa maraming baka, sagana ang anihan.
⁵ Ang tapat na saksi'y hindi magsisinungaling,
    ngunit pawang kabulaanan ang sa saksing sinungaling.
⁶ Ang mangmang ay nag-aaral pero hindi matuto,
    ngunit madaling maturuan ang taong may talino.
⁷ Iwasan mong makisama sa mga taong mangmang,
    pagkat sa kanila ay wala kang mapupulot na kaalaman.
⁸ Nalalaman ng matalino ang kanyang ginagawa,
    ngunit ang mangmang ay inaakay ng mali niyang unawa.
⁹ Kinukutya ng mga hangal ang handog na pambayad sa kasalanan,
    ngunit nalalasap ng matuwid ang mabuting kalooban.
¹⁰ Walang makikihati sa kabiguan ng tao,
    gayon din naman sa ligayang nadarama nito.
¹¹ Ang bahay ng masama ay sadyang mawawasak,
    ngunit ang tolda ng matuwid ay hindi babagsak.
¹² May daang matuwid sa tingin ng tao,
    ngunit kamatayan ang dulo nito.
¹³ Sa gitna ng ligaya maaaring dumating ang kalungkutan,
    ngunit ang kaligayaha'y maaaring magwakas sa panambitan.
¹⁴ Pagbabayaran ng tao ang liko niyang pamumuhay,
    ngunit ang gawa ng matuwid ay gagantimpalaan.
¹⁵ Pinaniniwalaan ng mangmang ang lahat niyang mapakinggan,
    ngunit sinisiyasat ng may unawa ang kanyang pupuntahan.
¹⁶ Ang taong may unawa ay lumalayo sa kasamaan,
    ngunit ang mangmang ay napapahamak dahil sa kapabayaan.
¹⁷ Ang taong mainit ang ulo ay nakagagawa ng di marapat,
    ngunit ang mahinahon ay lagi nang nag-iingat.
¹⁸ Ang taong hangal ay nag-aani ng kamangmangan,
    ngunit ang matalino'y nagkakamit ng karunungan.
¹⁹ Ang makasalanan ay gumagalang sa mabuting tao,
    at makikiusap na siya'y tulungan nito.
²⁰ Ang taong mahirap kadalasa'y tinatalikuran,
    ngunit ang mayaman ay maraming kaibigan.
²¹ Ang humahamak sa kapwa ay gumagawa ng masama,
    ngunit ang matulungin, ligaya ang tinatamasa.
²² Ang gumagawa ng masama ay mapapahamak,
    ngunit ang nag-iisip ng mabuti'y pagkakatiwalaan at igagalang.
²³ Ang bawat pagsisikap ay may pakinabang,
    ngunit ang puro salita, ang bunga ay kahirapan.
²⁴ Ang putong ng matalino ay ang kanyang karunungan,
    ang kuwintas ng mangmang ay ang kanyang kahangalan.
²⁵ Ang tapat na saksi ay nagliligtas ng buhay,
    ngunit ang salita ng sinungaling ay pawang kataksilan.
²⁶ Ang paggalang at pagsunod kay Yahweh, dulot ay kapayapaan,
    may hatid na katatagan sa buong sambahayan.
²⁷ Ang paggalang at pagsunod kay Yahweh ay bukal ng buhay,
    at ang taong mayroon nito'y malayo sa bitag ng kamatayan.
²⁸ Ang karangalan ng hari ay nasa dami ng nasasakupan,
    ngunit walang kabuluhan ang pinunong walang tauhan.
²⁹ Ang hinahon ay nagpapakilala ng kaunawaan,
    ngunit ang madaling pagkagalit ay tanda ng kamangmangan.
³⁰ Ang isip na tiwasay ay nagpapahaba ng buhay,
    ngunit ang kapusukan ay nagbibigay ng kapahamakan.
³¹ Ang umaapi sa mahirap ay humahamak sa Maykapal,
    ngunit ang matulungi'y nagdudulot ng karangalan.
³² Ang masama ay ibinabagsak ng sariling kasamaan,
    ngunit ang kanlungan ng matuwid ay ang kanyang kabutihan.^[a]
33 Sa isip ng may unawa ang nananahan ay karunungan,
    ngunit ang mangmang ay walang kaalaman.
³⁴ Ang katuwiran ay nagpapadakila sa isang bayan,
    ngunit ang kasalanan naman ay nagdudulot ng kahihiyan.
³⁵ Sa matalinong alipin, ang amo ay nalulugod,
    ngunit sa utusang walang isip siya ay napopoot

Mga Kawikaan 15

Magandang Balita Biblia

15 Ang malumanay na sagot, nakapapawi ng galit,
    ngunit sa tugong marahas, poot ay hindi mawawaglit.
² Ang dila ng may unawa ay nagbubunga ng kaalaman,
    ngunit ang bibig ng mangmang ay bukal ng kahangalan.
³ Ang paningin ni Yahweh ay nakatuon sa lahat ng lugar,
    ang masama at mabuti ay pawang minamasdan.
⁴ Ang magiliw na salita ay nagpapasigla sa buhay,
    ngunit ang matalas na pangungusap ay masakit sa kalooban.
⁵ Di pansin ng mangmang ang turo ng kanyang ama,
    ngunit dinirinig ng may isip ang paalala sa kanya.
⁶ Ang tahanan ng matuwid ay puno ng kayamanan,
    ngunit ang masama'y nagkukulang sa lahat ng kailangan.
⁷ Ang labi ng may unawa ay nagkakalat ng karunungan,
    ngunit hindi ganoon ang hangad ng isang mangmang.
⁸ Kasuklam-suklam kay Yahweh ang handog ng masama,
    ngunit sa panalangin ng matuwid siya ay natutuwa.
⁹ Sa gawaing masama, si Yahweh ay namumuhi,
    ngunit kanyang minamahal ang sa katuwiran lumalagi.
¹⁰ Ang gumawa ng masama ay tatanggap ng parusa,
    at tiyak na mamamatay ang ayaw ng paalala.
¹¹ Kung paanong ang daigdig ng mga patay ay hayag kay Yahweh,
    ang laman ng puso sa kanya'y di maikukubli.
¹² Ayaw mapagsasabihan ang mga palalo,
    at sa matatalino'y di hihingi ng payo.
¹³ Ang taong masayahin ay laging nakangiti,
    ngunit ang may lumbay ay wari bang nakangiwi.
¹⁴ Ang taong may unawa ay naghahangad pa ng karunungan,
    ngunit ang mangmang ay nasisiyahan na sa kanyang kahangalan.
¹⁵ Lahat ng araw ng mahirap ay puno ng pakikipagbaka,
    ngunit ang masayahin, saganang piging ang kagaya.
¹⁶ Ang mahirap na gumagalang at sumusunod kay Yahweh,
    ay mas mainam kaysa mayamang panay hirap naman ang kalooban.
¹⁷ Mas masarap ang isang plato ng gulay na inihaing may pag-ibig
    kaysa isang matabang baka na inihaing may galit.
¹⁸ Ang mainit na ulo ay humahantong sa alitan,
    ngunit pumapayapa sa kaguluhan ang mahinahong isipan.
¹⁹ Ang landas ng batugan ay punung-puno ng tinik,
    ngunit patag na lansangan ang daan ng matuwid.
²⁰ Ang anak na may unawa ay kaligayahan ng isang ama,
    ngunit ang isang mangmang ay kahihiyan ng kanyang ina.
²¹ Ang mga walang isip ay natutuwa sa mga bagay na kahangalan,
    ngunit lumalakad nang matuwid ang taong may kaalaman.
²² Ang isang balak na mabilis ay di papakinabangan,
    ngunit ang planong pinag-aralan ay magtatagumpay.
²³ Ang matalinong pananalita ay nagdudulot ng kasiyahan,
    at ang salitang angkop sa pagkakataon, may dulot na pakinabang.
²⁴ Sa mga marunong, ang daan ng buhay ay pataas,
    upang maiwasan ang daigdig ng mga patay.
²⁵ Wawasakin ni Yahweh ang bahay ng hambog,
    ngunit ang tahanan ng isang biyuda ay iingatan ng Diyos.
²⁶ Kasuklam-suklam kay Yahweh ang iniisip ng masama,
    ngunit kasiyahan niya ang pangungusap ng may malinis na diwa.
²⁷ Ang gahaman sa salapi ay nauuwi sa kaguluhan,
    ngunit ang tumatanggi sa suhol ay mabubuhay nang matagal.
²⁸ Tinitimbang ng matuwid kung ano ang sasabihin,
    ngunit di na iniisip ng masama ang kanyang sasalitain.
²⁹ Pinapakinggan ni Yahweh ang daing ng matuwid,
    ngunit ang panawagan ng masama ay hindi dinirinig.
³⁰ Ang masayang ngiti sa puso ay kasiyahan,
    at ang mabuting balita ay may dulot na kalusugan.
³¹ Ang marunong makinig sa paalala
    ay mayroong unawa at mabuting pasya.
³² Ipinapahamak ang sarili ng ayaw makinig sa pangaral,
    ngunit ang nagpapahalaga sa paalala ay nagdaragdag ng kaalaman.
³³ Ang paggalang at pagsunod kay Yahweh ay nagtuturo ng karunungan,
    at ang pagpapakumbaba ay nagbubunga ng karangalan.

Mga Kawikaan tungkol sa Buhay at Pag-uugali

16 Ang mga balak ng isipan ay sa tao nagmumula,
    ngunit mula kay Yahweh ang sagot ng dila.
² Ang akala ng tao ay tama ang kanyang kilos,
    ngunit sa tunay niyang layon, si Yahweh ang nakatatalos.
³ Ipagkatiwala mo kay Yahweh ang iyong mga gagawin,
    at magtatagumpay ka sa lahat ng iyong mga layunin.
⁴ Lahat ng nilalang ni Yahweh ay mayroong kadahilanan,
    at ang masasama, kaparusahan ang kahihinatnan.
⁵ Kinamumuhian ni Yahweh ang lahat ng mayayabang,
    at sila'y tiyak na paparusahan.
⁶ Katapatan kay Yahweh, bunga ay kapatawaran,
    ang sa kanya'y gumagalang at sumusunod, malayo sa kasamaan.
⁷ Kung ang buhay ng tao ay kalugud-lugod kay Yahweh,
    maging ang mga kalaban, sa kanya'y makikipagbati.
⁸ Ang maliit na halaga buhat sa mabuting paraan
    ay higit na mabuti sa yamang buhat sa kasamaan.
⁹ Ang tao ang nagbabalak,
    ngunit si Yahweh ang nagpapatupad.
¹⁰ Ang bibig ng hari ay bukal ng mga pasyang kinasihan,
    hindi siya namamali sa lahat niyang kahatulan.
¹¹ Ang nais ni Yahweh ay tamang timbangan,
    at sa negosyo ay katapatan.
¹² Di dapat tulutan ng isang hari ang gawang kasamaan,
    pagkat ang katatagan ng pamamahala ay nasa katarungan.
¹³ Ang nais pakinggan ng hari ay ang katotohanan,
    at ang nagsasabi nito ay kanyang kinalulugdan.
¹⁴ Sinisikap ng matalino na masiyahan ang kanyang hari;
    kapag nagalit ang hari, may buhay na masasawi.
¹⁵ Ang kagandahang-loob ng hari ay parang ulap na makapal,
    may dalang ulan, may taglay na buhay.
¹⁶ Higit na mainam sa ginto ang magkaroon ng karunungan,
    at higit kaysa pilak ang magtaglay ng pang-unawa.
¹⁷ Ang landas ng matuwid ay palayo sa kasamaan;
    ang maingat sa paglakad ay nag-iingat sa kanyang buhay.
¹⁸ Ang kapalalua'y humahantong sa pagkawasak,
    at ang mapagmataas na isipan ay ibabagsak.
¹⁹ Higit na mabuti ang mapagpakumbaba kahit na mahirap,
    kaysa makihati sa yaman ng mapagmataas.
²⁰ Ang sumusunod sa payo ay mananagana,
    at mapalad ang taong kay Yahweh ay nagtitiwala.
²¹ Ang matalinong tao ay nakikilala sa kanyang pang-unawa,
    ang matamis niyang pangungusap ay panghikayat sa iba.
²² Ang karunungan ay bukal ng buhay para sa matalino,
    ngunit mahirap maturuan ang mangmang na tao.
²³ Iniisip ng matalino ang kanyang sasabihin,
    kaya naman ang kausap ay madali niyang akitin.
²⁴ Kaaya-ayang salita ay parang pulot-pukyutan,
    matamis sa panlasa, pampalusog ng katawan.
²⁵ May daang matuwid sa tingin ng tao,
    ngunit kamatayan ang dulo nito.
²⁶ Dahil sa pagkain ang tao'y nagsisikap;
    upang ang gutom ay bigyan ng lunas.
²⁷ Ang laman ng isip ng tampalasan ay puro kasamaan,
    ang kanyang mga labi ay parang nakakapasong apoy.
²⁸ Ang taong baluktot ang isipan ay naghahasik ng kaguluhan,
    at sinisira naman ng tsismis ang magandang samahan.
²⁹ Tinutukso ng taong liko ang kanyang kapwa,
    at ibinubuyo sa landas na masama.
³⁰ Mag-ingat ka sa taong pangiti-ngiti at kikindat-kindat;
    pagkat tiyak na mayroon siyang masamang binabalak.
³¹ Ang mga uban ay putong ng karangalan,
    ito ay natamo sa matuwid na pamumuhay.
³² Higit na mabuti ang tiyaga kaysa kapangyarihan,
    at ang pagsupil sa sarili kaysa pagsakop sa mga bayan.
³³ Isinasagawa ng tao ang palabunutan,
    ngunit si Yahweh lang ang huling kapasyahan.

Proverbs 17

New American Standard Bible

Contrast of the Upright and the Wicked

17 Better is a dry morsel and quietness with it
Than a house full of ^[a]feasting with strife.
² A servant who acts wisely will rule over a son who acts shamefully,
And will share in the inheritance among brothers.
³ The refining pot is for silver and the furnace for gold,
But the Lord tests hearts.
⁴ An evildoer listens to wicked lips;
A ^[b]liar pays attention to a destructive tongue.
⁵ One who mocks the poor taunts his Maker;
One who rejoices at disaster will not go unpunished.
⁶ Grandchildren are the crown of the old,
And the glory of sons is their fathers.
^7 [c]Excellent speech is not fitting for a fool,
Much less are lying lips to a prince.
⁸ A bribe is a ^[d]charm in the sight of its owner;
Wherever he turns, he prospers.
⁹ One who conceals an offense seeks love,
But one who repeats a matter separates close friends.
¹⁰ A rebuke goes deeper into one who has understanding
Than a hundred blows into a fool.
¹¹ A rebellious person seeks only evil,
So a cruel messenger will be sent against him.
¹² Let a person meet a bear robbed of her cubs,
Rather than a fool in his foolishness.
¹³ One who returns evil for good,
Evil will not depart from his house.
¹⁴ The beginning of strife is like letting out water,
So abandon the quarrel before it breaks out.
¹⁵ One who justifies the wicked and one who condemns the righteous,
Both of them alike are an abomination to the Lord.
¹⁶ Why is there money in the hand of a fool to buy wisdom,
When ^[e]he has no sense?
¹⁷ A friend loves at all times,
And a brother is born for adversity.
¹⁸ A person lacking in ^[f]sense shakes hands
And becomes guarantor in the presence of his neighbor.
¹⁹ One who loves wrongdoing loves strife;
One who makes his doorway high seeks destruction.
²⁰ One who has a crooked ^[g]mind finds nothing good,
And one who is ^[h]corrupted in his language falls into evil.
²¹ He who fathers a fool does so to his sorrow,
And the father of a fool has no joy.
²² A joyful heart ^[i]is good medicine,
But a broken spirit dries up the bones.
²³ A wicked person accepts a bribe ^[j]from an inside pocket
To pervert the ways of justice.
²⁴ Wisdom is in the presence of one who has understanding,
But the eyes of a fool are on the ends of the earth.
²⁵ A foolish son is a grief to his father,
And bitterness to her who gave birth to him.
²⁶ It is also not good to fine the righteous,
Nor to strike the noble for their uprightness.
²⁷ One who withholds his words ^[k]has knowledge,
And one who has a cool spirit is a person of understanding.
²⁸ Even a fool, when he keeps silent, is considered wise;
When he closes his lips, he is considered prudent.

Contrast of the Upright and the Wicked

18 One who separates himself seeks his own desire;
He ^[a]quarrels against all sound wisdom.
² A fool does not delight in understanding,
But in revealing his own ^[b]mind.
³ When a wicked person comes, contempt also comes,
And with dishonor comes taunting.
⁴ The words of a person’s mouth are deep waters;
^[c]The fountain of wisdom is a bubbling brook.
⁵ To show partiality to the wicked is not good,
Nor to suppress the righteous in judgment.
⁶ A fool’s lips ^[d]bring strife,
And his mouth invites beatings.
⁷ A fool’s mouth is his ruin,
And his lips are the snare of his soul.
⁸ The words of a gossiper are like dainty morsels,
And they go down into the ^[e]innermost parts of the body.
⁹ He also who is lax in his work
Is a brother to him who destroys.
¹⁰ The name of the Lord is a strong tower;
The righteous runs into it and is ^[f]safe.
¹¹ A rich person’s wealth is his strong city,
And like a high wall in his own imagination.
¹² Before destruction the heart of a person is haughty,
But humility goes before honor.
¹³ One who gives an answer before he hears,
It is foolishness and shame to him.
¹⁴ The spirit of a person can endure his sickness,
But as for a broken spirit, who can endure it?
¹⁵ The ^[g]mind of the discerning acquires knowledge,
And the ear of the wise seeks knowledge.
¹⁶ A person’s gift makes room for him
And brings him before great people.
¹⁷ The first ^[h]to plead his case seems right,
Until ^[i]another comes and examines him.
¹⁸ The cast lot puts an end to quarrels,
And ^[j]decides between the mighty ones.
¹⁹ A brother who is offended is harder to be won than a strong city,
And quarrels are like the bars of a citadel.
²⁰ With the ^[k]fruit of a person’s mouth his stomach will be satisfied;
He will be satisfied with the product of his lips.
²¹ Death and life are in the ^[l]power of the tongue,
And those who love it will eat its fruit.
²² He who finds a wife finds a good thing
And obtains favor from the Lord.
²³ A poor person utters pleadings,
But a rich person answers defiantly.
²⁴ A person of too many friends comes to ^[m]ruin,
But there is a friend who sticks closer than a brother.

On Life and Conduct

19 Better is a poor person who walks in his integrity
Than a person who is perverse in ^[a]speech and is a fool.
² Also it is not good for a person to be without knowledge,
And one who hurries ^[b]his footsteps ^[c]errs.
³ The foolishness of a person ruins his way,
And his heart rages against the Lord.
⁴ Wealth adds many friends,
But a poor person is separated from his friend.
⁵ A false witness will not go unpunished,
And one who declares lies will not escape.
⁶ Many will seek the favor of a ^[d]generous person,
And every person is a friend to him who gives gifts.
⁷ All the brothers of a poor person hate him;
How much more do his friends abandon him!
He pursues them with words, but they are ^[e]gone.
⁸ One who gets ^[f]wisdom loves his own soul;
One who keeps understanding will find good.
⁹ A false witness will not go unpunished,
And one who declares lies will perish.
¹⁰ Luxury is not fitting for a fool;
Much less for a slave to rule over princes.
¹¹ A person’s discretion makes him slow to anger,
And it is his glory to overlook an offense.
¹² A king’s wrath is like the roaring of a lion,
But his favor is like dew on the grass.
¹³ A foolish son is destruction to his father,
And the quarrels of a wife are a constant dripping.
¹⁴ House and wealth are an inheritance from fathers,
But a prudent wife is from the Lord.
¹⁵ Laziness casts one into a deep sleep,
And ^[g]a lazy ^[h]person will suffer hunger.
¹⁶ One who keeps the commandment keeps his soul,
But one who ^[i]is careless of ^[j]conduct will die.
¹⁷ One who is gracious to a poor person lends to the Lord,
And He will repay him for his ^[k]good deed.
¹⁸ Discipline your son while there is hope,
And do not desire ^[l]his death.
¹⁹ A person of great anger will suffer the penalty,
For if you rescue him, you will only have to do it again.
²⁰ Listen to advice and accept discipline,
So that you may be wise ^[m]the rest of your days.
²¹ Many plans are in a person’s heart,
But the advice of the Lord will stand.
²² What is desirable in a person is his ^[n]kindness,
And it is better to be a poor person than a liar.
^23 [o]The fear of the Lord leads to life,
So that one may sleep satisfied, ^[p]untouched by evil.
²⁴ The ^[q]lazy one buries his hand in the dish,
But will not even bring it back to his mouth.
²⁵ Strike a scoffer and the naive may become clever,
But rebuke one who has understanding, and he will ^[r]gain knowledge.
²⁶ He who assaults his father and drives his mother away
Is a shameful and disgraceful son.
²⁷ Stop listening, my son, to discipline,
And you will stray from the words of knowledge.
²⁸ A worthless witness makes a mockery of justice,
And the mouth of the wicked ^[s]swallows wrongdoing.
^29 [t]Judgments are prepared for scoffers,
And beatings for the backs of fools.

 

Kawikaan 20

Ang Bagong Tipan: Filipino Standard Version

20 Ang alak ay manunuya, ang matapang na alak ay manggugulo; at sinomang napaliligaw sa kaniya ay hindi pantas.

² Ang kakilabutan ng hari ay parang ungal ng leon: ang namumungkahi sa kaniya sa galit ay nagkakasala laban sa kaniyang sariling buhay.

³ Karangalan sa tao ang magingat sa pakikipagkaalit: nguni't bawa't mangmang ay magiging palaaway.

⁴ Ang tamad ay hindi magaararo dahil sa tagginaw; kaya't siya'y magpapalimos sa pagaani, at wala anoman.

⁵ Payo sa puso ng tao ay parang malalim na tubig; nguni't iibigin ng taong naguunawa.

⁶ Maraming tao ay magtatanyag bawa't isa ng kaniyang sariling kagandahang-loob: nguni't sinong makakasumpong sa taong tapat?

⁷ Ang ganap na tao na lumalakad sa kaniyang pagtatapat, mapapalad ang kaniyang mga anak na susunod sa kaniya.

⁸ Ang hari na nauupo sa luklukan ng kahatulan pinananabog ng kaniyang mga mata ang lahat na kasamaan.

⁹ Sinong makapagsasabi, nilinis ko ang aking puso, ako'y dalisay sa aking kasalanan?

¹⁰ Mga iba't ibang panimbang, at mga iba't ibang takalan, kapuwa mga karumaldumal sa Panginoon.

¹¹ Ang bata man ay nagpapakilala sa kaniyang mga gawa, kung ang kaniyang gawa ay magiging malinis, at kung magiging matuwid.

¹² Ang nakikinig na tainga, at ang nakakakitang mata, kapuwa ginawa ng Panginoon.

¹³ Huwag mong ibigin ang pagtulog, baka ka madukha; idilat mo ang iyong mga mata, at mabubusog ka ng tinapay.

¹⁴ Walang halaga, walang halaga, sabi ng mamimili: nguni't pagka nakalayo siya, naghahambog nga.

¹⁵ May ginto, at saganang mga rubi: nguni't ang mga labi ng kaalaman ay mahalagang hiyas.

¹⁶ Kunin mo ang kaniyang suot na nananagot sa di kilala; at tanggapan mo ng sanla ang nananagot sa mga di kilala.

¹⁷ Tinapay ng kasinungalingan ay matamis sa tao: nguni't pagkatapos ay mabubusog ang kaniyang bibig ng batong lapok.

¹⁸ Bawa't panukala ay natatatag sa pamamagitan ng payo: at sa pamamagitan ng pantas na pamamatnubay ay makikipagdigma ka.

¹⁹ Ang yumayaong mapaghatid-dumapit ay naghahayag ng mga lihim: kaya't huwag kang makisalamuha sa kaniya na nagbubukang maluwang ng kaniyang mga labi.

²⁰ Siyang sumusumpa sa kaniyang ama o sa kaniyang ina, ang kaniyang ilawan ay papatayin sa salimuot na kadiliman.

²¹ Ang mana ay matatamong madali sa pasimula; nguni't ang wakas niyao'y hindi pagpapalain.

²² Huwag mong sabihin, ako'y gaganti ng kasamaan: maghintay ka sa Panginoon, at kaniyang ililigtas ka.

²³ Mga iba't ibang panimbang ay karumaldumal sa Panginoon; at ang sinungaling na timbangan ay hindi mabuti.

²⁴ Ang mga lakad ng tao ay sa Panginoon; paano ngang mauunawa ng tao ang kaniyang lakad?

²⁵ Silo nga sa tao ang magsabi ng walang pakundangan, banal nga, at magsiyasat pagkatapos ng mga panata.

²⁶ Ang pantas na hari ay nagpapapanabog ng masama. At dinadala sa kanila ang gulong na panggiik.

²⁷ Ang diwa ng tao ay ilawan ng Panginoon, na sumisiyasat ng mga pinakaloob na bahagi ng tiyan.

²⁸ Kagandahang-loob at katotohanan ay nagpapalagi sa hari: at ang kaniyang luklukan ay inaalalayan ng kagandahang-loob.

²⁹ Ang kaluwalhatian ng mga binata ay ang kanilang kalakasan: at ang kagandahan ng matanda ay ang ulong may uban.

³⁰ Ang mga latay na sumasakit ay lumilinis ng kasamaan: at ang mga hampas ay dinaramdam sa mga pinakaloob na bahagi ng tiyan.

 

 

Proverbs 21

New American Standard Bible

On Life and Conduct

21 The king’s heart is like channels of water in the hand of the Lord;
He turns it wherever He pleases.
² Every person’s way is right in his own eyes,
But the Lord examines the hearts.
³ To do righteousness and justice
Is preferred by the Lord more than sacrifice.
⁴ Haughty eyes and a proud heart,
The lamp of the wicked, is sin.
⁵ The plans of the diligent certainly lead to advantage,
But everyone who is in a hurry certainly comes to poverty.
⁶ The acquisition of treasures by a lying tongue
Is a fleeting vapor, the ^[a]pursuit of death.
⁷ The violence of the wicked will sweep them away,
Because they refuse to act with justice.
⁸ The way of a guilty person is crooked,
But as for the pure, his conduct is upright.
⁹ It is better to live on a corner of a roof
Than ^[b]in a house shared with a contentious woman.
¹⁰ The soul of the wicked desires evil;
His neighbor is shown no compassion in his eyes.
¹¹ When the scoffer is punished, the naive becomes wise;
But when the wise is instructed, he receives knowledge.
¹² The ^[c]righteous one considers the house of the wicked,
Bringing the wicked to ruin.
¹³ One who shuts his ear to the outcry of the poor
Will also call out himself, and not be answered.
¹⁴ A gift in secret subdues anger,
And a bribe ^[d]in an inside pocket, strong wrath.
¹⁵ The exercise of justice is joy for the righteous,
But terror to those who practice injustice.
¹⁶ A person who wanders from the way of understanding
Will rest in the assembly of the ^[e]dead.
¹⁷ One who loves pleasure will become a poor person;
One who loves wine and oil will not become rich.
¹⁸ The wicked is a ransom for the righteous,
And the treacherous is in the place of the upright.
¹⁹ It is better to live in a desert land
Than with a contentious and irritating woman.
²⁰ There is precious treasure and oil in the home of the wise,
But a foolish person swallows it up.
²¹ One who pursues righteousness and loyalty
Finds life, righteousness, and honor.
²² A wise person scales the city of the mighty
And brings down the ^[f]stronghold in which they trust.
²³ One who guards his mouth and his tongue,
Guards his soul from troubles.
²⁴ “Proud,” “Arrogant,” “Scoffer,” are his names,
One who acts with insolent pride.
²⁵ The desire of the ^[g]lazy one puts him to death,
For his hands refuse to work;
²⁶ All day long he ^[h]is craving,
While the righteous gives and does not hold back.
²⁷ The sacrifice of the wicked is an abomination,
How much more when he brings it with evil intent!
²⁸ A false witness will perish,
But a person who listens will speak forever.
²⁹ A wicked person ^[i]displays a bold face,
But as for the upright, he makes his way sure.
³⁰ There is no wisdom, no understanding,
And no ^[j]plan against the Lord.
³¹ The horse is prepared for the day of battle,
But the victory belongs to the Lord.

 

Proverbs 22

New American Standard Bible

22 A good name is to be more desired than great wealth;
Favor is better than silver and gold.
² The rich and the poor ^[a]have a common bond,
The Lord is the Maker of them all.
³ A prudent person sees evil and hides himself,
But the naive proceed, and pay the penalty.
⁴ The reward of humility and ^[b]the fear of the Lord
Are riches, honor, and life.
⁵ Thorns and snares are in the way of the perverse;
One who guards himself will be far from them.
⁶ Train up a child ^[c]in the way he should go,
Even when he grows older he will not abandon it.
⁷ The rich rules over the poor,
And the borrower becomes the lender’s slave.
⁸ One who sows injustice will reap disaster,
And the rod of his fury will perish.
⁹ One who ^[d]is generous will be blessed,
Because he gives some of his food to the poor.
¹⁰ Drive out the scoffer, and strife will leave,
Even quarreling and dishonor will cease.
¹¹ One who loves purity of heart
And ^[e]whose speech is gracious, the king is his friend.
¹² The eyes of the Lord protect knowledge,
But He overthrows the words of the treacherous person.
¹³ The ^[f]lazy one says, “There is a lion outside;
I will be killed in the streets!”
¹⁴ The mouth of ^[g]an adulteress is a deep pit;
He who is cursed of the Lord will fall ^[h]into it.
¹⁵ Foolishness is bound up in the heart of a child;
The rod of discipline will remove it far from him.
¹⁶ One who oppresses the poor to make ^[i]more for himself,
Or gives to the rich, will only come to poverty.

¹⁷ Extend your ear and hear the words of the wise,
And apply your mind to my knowledge;
¹⁸ For it will be pleasant if you keep them within you,
^[j]So that they may be ready on your lips.
¹⁹ So that your trust may be in the Lord,
I have ^[k]taught you today, you indeed.
²⁰ Have I not written to you ^[l]excellent things
Of counsels and knowledge,
²¹ To make you know the ^[m]certainty of the words of truth,
So that you may ^[n]correctly answer him who sent you?

²² Do not rob the poor because he is poor,
Nor crush the needy at the gate;
²³ For the Lord will plead their case
And ^[o]take the life of those who rob them.

²⁴ Do not make friends with a person given to anger,
Or go with a hot-tempered person,
²⁵ Or you will learn his ways
And ^[p]find a snare for yourself.

²⁶ Do not be among those who shake hands,
Among those who become guarantors for debts.
²⁷ If you have nothing with which to repay,
Why should he take your bed from under you?

²⁸ Do not move the ancient boundary
Which your fathers have set.

²⁹ Do you see a person skilled in his work?
He will stand before kings;
He will not stand before obscure people.

 

On Life and Conduct

23 When you sit down to dine with a ruler,
Consider carefully ^[a]what is before you,
² And put a knife to your throat
If you are a person of great appetite.
³ Do not desire his delicacies,
For it is deceptive food.

⁴ Do not weary yourself to gain wealth;
^[b]Stop dwelling on it.
^5 [c]When you set your eyes on it, it is gone.
For wealth certainly makes itself wings
Like an eagle that flies toward the heavens.

⁶ Do not eat the bread of ^[d]a selfish person;
Or desire his delicacies;
⁷ For as he ^[e]thinks within himself, so he is.
He says to you, “Eat and drink!”
But his heart is not with you.
⁸ You will vomit up ^[f]the morsel you have eaten
And waste your ^[g]compliments.

⁹ Do not speak ^[h]to be heard by a fool,
For he will despise the wisdom of your words.

¹⁰ Do not move the ancient boundary
Or go into the fields of the fatherless,
¹¹ For their Redeemer is strong;
He will plead their case against you.
¹² Apply your heart to discipline,
And your ears to words of knowledge.

¹³ Do not withhold discipline from a child;
Though you strike him with the rod, he will not die.
¹⁴ You shall strike him with the rod
And rescue his soul from Sheol.

¹⁵ My son, if your heart is wise,
My own heart also will be glad,
¹⁶ And my ^[i]innermost being will rejoice
When your lips speak what is right.

¹⁷ Do not let your heart envy sinners,
But live in ^[j]the fear of the Lord ^[k]always.
¹⁸ Certainly there is a ^[l]future,
And your hope will not be cut off.
¹⁹ Listen, my son, and be wise,
And direct your heart in the way.
²⁰ Do not be with heavy drinkers of wine,
Or with gluttonous eaters of meat;
²¹ For the heavy drinker and the glutton will come to poverty,
And drowsiness will clothe one with rags.

 

 "Sapagkat ang manginginom at matakaw ay maghihirap,
at ang antukin ay daratnang nakasuot ng basahan."

 

 

²² Listen to your father, who fathered you,
And do not despise your mother when she is old.
²³ Buy truth, and do not sell it,
Get wisdom, instruction, and understanding.

²⁴ The father of the righteous will greatly rejoice,
And he who fathers a wise son will be glad in him.
²⁵ Let your father and your mother be glad,
And let her rejoice who gave birth to you.

²⁶ Give me your heart, my son,
And let your eyes ^[m]delight in my ways.
²⁷ For a prostitute is a deep pit,
And a ^[n]strange woman is a narrow well.
²⁸ Certainly she lurks as a robber,
And increases the treacherous among mankind.

²⁹ Who has woe? Who has sorrow?
Who has contentions? Who has complaining?
Who has wounds without cause?
Who has red eyes?
³⁰ Those who linger long over wine,
Those who go to ^[o]taste mixed wine.
³¹ Do not look at wine when it is red,
When it ^[p]sparkles in the cup,
When it goes down smoothly;
³² In the end it bites like a snake
And stings like a viper.
³³ Your eyes will see strange things
And your ^[q]mind will say perverse things.
³⁴ And you will be like one who lies down in the ^[r]middle of the sea,
Or like one who lies down on the top of a ^[s]mast.
³⁵ “They struck me, but I did not become ^[t]ill;
They beat me, but I did not know it.
When will I awake?
I will seek ^[u]another drink.”

 

 

 

Mga Kawikaan 24

Magandang Balita Biblia

-19-

24 Huwag mong kainggitan ang mga makasalanan ni sa kanila'y makipagkaibigan. ² Ang nasa isip nila'y laging kaguluhan, at ang dila nila'y puno ng kasinungalingan.

-20-

³ Sa pamamagitan ng karunungan, naitatayo ang isang bahay, at ito'y naitatatag dahil sa kaunawaan. ⁴ Ang loob ng tahanan ay napupuno ng lahat ng magagandang bagay dahil sa karunungan.

-21-

⁵ Ang karunungan ay higit na mabuti kaysa kalakasan. At ang kaalaman ay kapangyarihan. ⁶ Ang digmaa'y naipagtatagumpay dahil sa mahusay na pagpaplano sapagkat ang tagumpay ay bunga ng mabuting payo.

-22-

⁷ Ang malalim na kasabihan ay di mauunawaan ng mangmang. Wala itong masasabi sa mahahalagang usapan.

-23-

⁸ Ang mahilig sa paggawa ng masama ay tinatawag na puno ng kasamaan. ⁹ Anumang pakana ng masama ay kasalanan, at kinamumuhian ng tao ang nanunuya sa kapwa.

-24-

¹⁰ Kung hindi ka makatagal sa panahon ng kahirapan ay nangangahulugan ngang ikaw ay mahina.

-25-

¹¹ Tulungan mo at iligtas ang hinatulang mamatay nang walang katarungan. ¹² Kapag sinabi mong, “Wala akong pakialam sa taong iyan,” ito'y hindi maikakaila sa Diyos na nakakaalam ng laman ng iyong puso. Alam ito ng Diyos na nakatunghay sa iyo. Pagbabayarin niya ang tao ayon sa ginawa nito.

-26-

¹³ Anak, uminom ka ng pulot-pukyutan at ito'y makakabuti sa iyo. Kung ang pulot-pukyutan ay masarap sa panlasa, ¹⁴ ang karunungan naman ay mabuti sa kaluluwa. Kaya, hanapin mo ang kaalaman at magkakaroon ka ng magandang kinabukasan.

-27-

¹⁵ Ang tahanan ng matuwid ay huwag mong pag-isipang pagnakawan, ni gagawan ng dahas ang kanyang tinitirhan, ¹⁶ sapagkat siya'y makatatayong muli mabuwal man ng pitong ulit. Ngunit ang masama ay dagling nababagsak sa panahon ng kahirapan.

-28-

¹⁷ Huwag mong ikagalak ang pagbagsak ng iyong kaaway ni ang kanyang kapahamakan. ¹⁸ Kapag ginawa mo iyon, magagalit sa iyo si Yahweh at sila'y hindi na niya paparusahan.

-29-

¹⁹ Huwag kang maiinggit sa mga gumagawa ng masama ni tutulad sa kanilang mga gawa. ²⁰ Ang masama ay walang kinabukasan, walang inaasahan sa hinaharap.

-30-

²¹ Anak, igalang at sundin mo si Yahweh, gayon din ang hari. Huwag mong susuwayin ang sinuman sa kanila ²² sapagkat bigla na lang kayong mapapahamak. Hindi ka ba natatakot sa pinsalang magagawa nila sa iyo?

Mga Karagdagang Kawikaan

²³ Narito pa ang ilang mahahalagang kawikaan:

Hindi dapat magtangi sa pagpapairal ng katarungan. ²⁴ Ang hukom na nagpapawalang-sala sa may kasalanan ay itinatakwil ng tao at isinusumpa ng bayan. ²⁵ Ang nagpaparusa sa masama ay mapapabuti at pagpapalain.

²⁶ Ang tapat na kasagutan ay tanda ng mabuting pagkakaibigan.

²⁷ Ihanda mo muna ang iyong bukid para mayroon kang tiyak na pagkakakitaan bago ka magtayo ng bahay at magtatag ng tahanan.

²⁸ Huwag kang sasaksi laban sa iyong kapwa nang walang sapat na dahilan, ni magsasabi ng kasinungalingan laban sa kanya. ²⁹ Huwag mong sasabihin, “Gagawin ko sa kanya ang ginawa niya sa akin upang ako'y makaganti!”

³⁰ Napadaan ako sa bukid at ubasan ng isang tamad at mangmang. ³¹ Ito'y puno ng matinik na damo, at gumuho na ang bakod nito. ³² Ang nakita ko'y pinag-isipan kong mabuti at may nakuha akong magandang aral: ³³ Kaunting tulog, bahagyang idlip, sandaling pahinga at paghalukipkip, ³⁴ samantalang namamahinga ka ang kahirapa'y darating na parang armadong magnanakaw upang kunin ang lahat ng iyong kailangan.

 

 

 

Proverbs 25

New American Standard Bible

25 These also are proverbs of Solomon which the men of Hezekiah, king of Judah, transcribed.

² It is the glory of God to conceal a matter,
But the glory of kings is to search out a matter.
³ As the heavens for height and the earth for depth,
So the heart of kings is unsearchable.
⁴ Take away the ^[a]impurities from the silver,
And there comes out a vessel for the smith;
⁵ Take away the wicked before the king,
And his throne will be established in righteousness.
⁶ Do not boast in the presence of the king,
And do not stand in the same place ^[b]as great people;
⁷ For it is better that it be said to you, “Come up here,”
Than for you to be placed lower in the presence of the prince,
Whom your eyes have seen.

⁸ Do not go out hastily to ^[c]argue your case;
^[d]Otherwise, what will you do in ^[e]the end,
When your neighbor humiliates you?
^9 [f]Argue your case with your neighbor,
And do not reveal the secret of another,
¹⁰ Or one who hears it will put you to shame,
And the evil report about you will not ^[g]pass away.

¹¹ Like apples of gold in settings of silver,
Is a word spoken at ^[h]the proper time.
¹² Like ^[i]an earring of gold and a jewelry piece of fine gold,
Is a wise person who offers rebukes to a listening ear.
¹³ Like the cold of snow in the ^[j]time of harvest
Is a faithful messenger to those who send him,
For he refreshes the soul of his masters.
¹⁴ Like clouds and wind without rain
Is a person who boasts ^[k]of his gifts falsely.
¹⁵ Through ^[l]patience a ruler may be persuaded,
And a gentle tongue breaks bone.
¹⁶ Have you found honey? Eat only ^[m]what you need,
So that you do not have it in excess and vomit it.
¹⁷ Let your foot rarely be in your neighbor’s house,
Or he will become ^[n]weary of you and hate you.
¹⁸ Like a club, a sword, and a sharp arrow
Is a person who gives false testimony against his neighbor.
¹⁹ Like a bad tooth and ^[o]an unsteady foot
Is confidence in a treacherous person in time of trouble.
²⁰ Like one who takes off a garment on a cold day, or like vinegar on ^[p]soda,
Is one who sings songs to ^[q]a troubled heart.
²¹ If ^[r]your enemy is hungry, give him food to eat;
And if he is thirsty, give him water to drink;
²² For you will ^[s]heap burning coals on his head,
And the Lord will reward you.
²³ The north wind brings rain,
And a ^[t]gossiping tongue brings an angry face.
²⁴ It is better to live on a corner of the roof,
Than ^[u]in a house shared with a contentious woman.
²⁵ Like cold water to a weary soul,
So is good news from a distant land.
²⁶ Like a trampled spring and a ^[v]polluted well,
So is a righteous person who gives way before the wicked.
²⁷ It is not good to eat much honey,
Nor is it glory to search out ^[w]one’s own glory.
²⁸ Like a city that is broken into and without walls
So is a person who has no self-control over his spirit.

 

Proverbs 26

New American Standard Bible

26 Like snow in summer and like rain in harvest,
So honor is not fitting for a fool.
² Like a sparrow in its ^[a]flitting, like a swallow in its flying,
So a curse without cause does not come to rest.
³ A whip is for the horse, a bridle for the donkey,
And a rod for the back of fools.
⁴ Do not answer a fool ^[b]according to his foolishness,
Or you will also be like him.
⁵ Answer a fool as his foolishness deserves,
So that he will not be wise in his own eyes.
⁶ One who sends a message by the hand of a fool
Chops off his own feet and drinks violence.
⁷ Like ^[c]useless legs to one who cannot walk,
So is a proverb in the mouths of fools.
⁸ Like ^[d]one who binds a stone in a sling,
So is one who gives honor to a fool.
⁹ Like a thorn that ^[e]sticks in the hand of a heavy drinker,
So is a proverb in the mouths of fools.
^10 [f]Like an archer who wounds everyone,
So is one who hires a fool or hires those who pass by.
¹¹ Like a dog that returns to its vomit,
So is a fool who repeats ^[g]his foolishness.
¹² Do you see a person wise in his own eyes?
There is more hope for a fool than for him.
^13 [h]A lazy one says, “There is a lion on the road!
A lion is ^[i]in the public square!”
¹⁴ As the door turns on its hinges,
So does a lazy one on his bed.
¹⁵ A lazy one buries his hand in the dish;
He is weary of bringing it to his mouth again.
¹⁶ A lazy one is wiser in his own eyes
Than seven people who can ^[j]give a discreet answer.
¹⁷ Like one who takes a dog by the ears,
So is one who passes by and ^[k]meddles with strife not belonging to him.
¹⁸ Like a maniac who shoots
Flaming arrows, arrows, and death,
¹⁹ So is a person who deceives his neighbor,
And says, “Was I not joking?”
²⁰ For lack of wood the fire goes out,
And where there is no gossiper, quarreling quiets down.
²¹ Like charcoal to hot embers and wood to fire,
So is a contentious person to kindle strife.
²² The words of a gossiper are like dainty morsels,
And they go down into the ^[l]innermost parts of the body.
²³ Like an earthenware vessel overlaid with silver ^[m]impurities
Are burning lips and a wicked heart.
²⁴ One who hates disguises it with his lips,
But he harbors deceit in his ^[n]heart.
²⁵ When ^[o]he speaks graciously, do not believe him,
Because there are seven abominations in his heart.
²⁶ Though his hatred covers itself with deception,
His wickedness will be revealed in the assembly.
²⁷ One who digs a pit will fall into it,
And one who rolls a stone, it will come back on him.
²⁸ A lying tongue hates ^[p]those it crushes,
And a flattering mouth works ruin.

 

Proverbs 27

New American Standard Bible

27 Do not boast about tomorrow,
For you do not know what a day may bring.
² Let another praise you, and not your own mouth;
A stranger, and not your own lips.
³ A stone is heavy and the sand weighty,
But the provocation of a fool is heavier than both of them.
⁴ Wrath is fierce and anger is a flood,
But who can stand before jealousy?
⁵ Better is open rebuke
Than love that is concealed.
⁶ Faithful are the wounds of a friend,
But ^[a]deceitful are the kisses of an enemy.
⁷ A satisfied ^[b]person ^[c]despises honey,
But to a hungry ^[d]person any bitter thing is sweet.
⁸ Like a bird that wanders from its nest,
So is a person who wanders from his ^[e]home.
⁹ Oil and perfume make the heart glad,
And a ^[f]person’s advice is sweet to his friend.
¹⁰ Do not abandon your friend or your father’s friend,
And do not go to your brother’s house on the day of your disaster;
Better is a neighbor who is near than a brother far away.
¹¹ Be wise, my son, and make my heart glad,
So that I may reply to one who taunts me.
¹² A prudent person sees evil and hides himself;
But the naive proceed, and pay the penalty.
¹³ Take his garment when he becomes a guarantor for a stranger;
And for a foreign woman seize a pledge from him.
¹⁴ One who blesses his friend with a loud voice early in the morning,
It will be considered a curse to him.
¹⁵ A constant dripping on a day of steady rain
And a contentious woman are alike;
¹⁶ He who would ^[g]restrain her ^[h]restrains the wind,
And ^[i]grasps oil with his right hand.
¹⁷ As iron sharpens iron,
So one person sharpens another.
¹⁸ One who tends the fig tree will eat its fruit,
And one who cares for his master will be honored.
¹⁹ As in water a face reflects the face,
So the heart of a person reflects the person.
^20 [j]Sheol and ^[k]Abaddon are never satisfied,
Nor are the eyes of a person ever satisfied.
²¹ The crucible is for silver and the furnace for gold,
And each is tested by the praise accorded him.
²² Though you pound the fool in a mortar with a pestle along with crushed grain,
His foolishness still will not leave him.

²³ Know well the ^[l]condition of your flocks,
And pay attention to your herds;
²⁴ For riches are not forever,
Nor does a crown endure to all generations.
²⁵ When the grass disappears, the new growth is seen,
And the herbs of the mountains are gathered in,
²⁶ The lambs will be for your clothing,
And the goats will bring the price of a field,
²⁷ And there will be enough goats’ milk for your food,
For the food of your household,
And sustenance for your attendants.

 

Proverbs 28

New American Standard Bible

   

The wicked flee when no one is pursuing,
But the righteous are ^[a]bold as a lion.
² Due to a ^[b]wrongdoing of ^[c]a land its leaders are many,
But by a person of understanding and knowledge, so it endures.
³ A poor man who oppresses the helpless
Is like a driving rain ^[d]which leaves no food.
⁴ Those who abandon the Law praise the wicked,
But those who keep the Law strive against them.
⁵ Evil people do not understand justice,
But those who seek the Lord understand everything.
⁶ Better is a poor person who walks in his integrity,
Than a person who is ^[e]crooked, though he is rich.
⁷ He who keeps the Law is a discerning son,
But he who is a companion of gluttons humiliates his father.
⁸ One who increases his wealth by ^[f]interest of any kind,
Collects it for one who is gracious to the poor.
⁹ One who turns his ear away from listening to the Law,
Even his prayer is an abomination.
¹⁰ One who leads the upright astray in an evil way
Will himself fall into his own pit,
But the blameless will inherit good.
¹¹ The rich person is wise in his own eyes,
But the poor who has understanding ^[g]sees through him.
¹² When the righteous triumph, there is great glory,
But when the wicked rise, people ^[h]hide themselves.
¹³ One who conceals his wrongdoings will not prosper,
But one who confesses and abandons them will find compassion.
¹⁴ How blessed is the person who fears always,
But one who hardens his heart will fall into disaster.
¹⁵ Like a roaring lion and a rushing bear
Is a wicked ruler over a poor people.
¹⁶ A leader who is a great oppressor lacks understanding,
But a person who hates unjust gain will prolong his days.
¹⁷ A person who is burdened with the guilt of human blood
Will ^[i]be a fugitive until death; no one is to support him!
¹⁸ One who walks blamelessly will receive help,
But one who is ^[j]crooked will fall all at once.
¹⁹ One who works his land will have plenty of food,
But one who follows empty pursuits will have plenty of poverty.
²⁰ A faithful person will abound with blessings,
But one who hurries to be rich will not go unpunished.
²¹ To ^[k]show partiality is not good,
Because for a piece of bread a man will do wrong.
²² A person with an evil eye hurries after wealth
And does not know that poverty will come upon him.
²³ One who rebukes a person will afterward find more favor
Than one who flatters with the tongue.
²⁴ He who robs his father or his mother
And says, “There is no wrong done,”
Is the companion of a person who destroys.
²⁵ An ^[l]arrogant person stirs up strife,
But one who trusts in the Lord will ^[m]prosper.
²⁶ One who trusts in his own heart is a fool,
But one who walks wisely will flee to safety.
² One who gives to the poor will never lack anything,
But one who ^[n]shuts his eyes will have many curses.
²⁸ When the wicked rise, people hide themselves;
But when they perish, the righteous increase.

 

Proverbs 29

New American Standard Bible

29 A person ^[a]often rebuked who ^[b]becomes obstinate
Will suddenly be broken ^[c]beyond remedy.
² When the righteous ^[d]increase, the people rejoice,
But when a wicked person rules, people groan.
³ A man who loves wisdom makes his father glad,
But he who involves himself with prostitutes wastes his wealth.
⁴ The king gives stability to the land by justice,
But a person who takes bribes ruins it.
⁵ A man who flatters his neighbor
Is spreading a net for his steps.
⁶ By wrongdoing an evil person is ensnared,
But the righteous sings and rejoices.
⁷ The righteous ^[e]is concerned for the rights of the poor;
The wicked does not understand such ^[f]concern.
⁸ Arrogant people inflame a city,
But wise people turn away anger.
⁹ When a wise person has a controversy with a foolish person,
^[g]The foolish person either rages or laughs, and there is no rest.
¹⁰ People of bloodshed hate the blameless person,
But the upright ^[h]are concerned for his life.
¹¹ A fool ^[i]always loses his temper,
But a wise person holds it back.
¹² If a ruler pays attention to falsehood,
All his ministers become wicked.
¹³ The poor person and the oppressor ^[j]have this in common:
The Lord gives light to the eyes of both.
¹⁴ If a king judges the poor with truth,
His throne will be established forever.
¹⁵ The rod and a rebuke give wisdom,
But a child ^[k]who gets his own way brings shame to his mother.
¹⁶ When the wicked ^[l]increase, wrongdoing increases;
But the righteous will see their downfall.
¹⁷ Correct your son, and he will give you comfort;
He will also ^[m]delight your soul.
¹⁸ Where there is no ^[n]vision, the people are unrestrained,
But happy is one who keeps the Law.
¹⁹ A slave will not be instructed by words alone;
For though he understands, there will be no response.
²⁰ Do you see a person who is hasty with his words?
There is more hope for a fool than for him.
²¹ One who pampers his slave from childhood
Will in the end find him to be rebellious.
²² An angry person stirs up strife,
And a hot-tempered person abounds in wrongdoing.
²³ A person’s pride will bring him low,
But a humble spirit will obtain honor.
²⁴ One who is a partner with a thief hates his own life;
He hears the oath but tells nothing.
²⁵ The fear of man ^[o]brings a snare,
But one who trusts in the Lord will be protected.
²⁶ Many seek the ruler’s ^[p]favor,
But justice for mankind comes from the Lord.
²⁷ An unjust person is an abomination to the righteous,
And one who is upright in the way is an abomination to the wicked.

 

 

The Words of Agur

30 The words of Agur the son of Jakeh, the pronouncement.

The man declares to Ithiel, to Ithiel and Ucal:

² I am certainly more stupid than any man,
And I do not have the understanding of a man;
³ Nor have I learned wisdom,
Nor do I have the knowledge of the Holy One.
⁴ Who has ascended into heaven and descended?
Who has gathered the wind in His fists?
Who has wrapped the waters in ^[a]His garment?
Who has established all the ends of the earth?
What is His name or His ^[b]Son’s name?
Surely you know!

⁵ Every word of God is ^[c]pure;
He is a shield to those who take refuge in Him.
⁶ Do not add to His words
Or He will rebuke you, and you will be proved a liar.

⁷ Two things I have asked of You;
Do not refuse me before I die:
⁸ Keep deception and ^[d]lies far from me,
Give me neither poverty nor riches;
Feed me with the food that is my portion,
⁹ So that I will not be full and deny You and say, “Who is the Lord?”
And that I will not become impoverished and steal,
And profane the name of my God.

¹⁰ Do not slander a slave to his master,
Or he will curse you and you will be found guilty.

¹¹ There is a ^[e]kind of person who curses his father
And does not bless his mother.
¹² There is a ^[f]kind who is pure in his own eyes,
Yet is not washed from his filthiness.
¹³ There is a ^[g]kind—oh how lofty are his eyes!
And his eyelids are raised in arrogance.
¹⁴ There is a ^[h]kind of person whose teeth are like swords
And his jaw teeth like knives,
To devour the poor from the earth
And the needy from among mankind.

¹⁵ The leech has two daughters:
“Give” and “Give.”
There are three things that will not be satisfied,
Four that will not say, “Enough”:
^16 [i]Sheol, the infertile womb,
Earth that is never satisfied with water,
And fire that never says, “Enough.”
¹⁷ The eye that mocks a father
And ^[j]scorns a mother,
The ravens of the valley will pick it out,
And the young eagles will eat it.

¹⁸ There are three things which are too wonderful for me,
Four which I do not understand:
¹⁹ The way of the eagle in the sky,
The way of a snake on a rock,
The way of a ship in the middle of the sea,
And the way of a man with a ^[k]virgin.
²⁰ This is the way of an adulterous woman:
She eats and wipes her mouth,
And says, “I have done no wrong.”

²¹ Under three things the earth quakes,
And under four, it cannot endure:
²² Under a slave when he becomes king,
And a fool when he is satisfied with food,
²³ Under an unloved woman when she gets a husband,
And a female servant when she dispossesses her mistress.

²⁴ Four things are small on the earth,
But they are exceedingly wise:
²⁵ The ants are not a strong people,
But they prepare their food in the summer;
²⁶ The rock hyraxes are not a mighty people,
Yet they make their houses in the rocks;
²⁷ The locusts have no king,
Yet all of them go out in ranks;
²⁸ The lizard you may grasp with the hands,
Yet it is in kings’ palaces.

²⁹ There are three things which are stately in their march,
Even four which are stately when they walk:
³⁰ The lion, which is mighty among animals
And does not ^[l]retreat from anything,
³¹ The ^[m]strutting rooster or the male goat,
And a king when his army is with him.

³² If you have been foolish in exalting yourself,
Or if you have plotted evil, put your hand on your mouth.
³³ For the ^[n]churning of milk produces butter,
And pressing the nose produces blood;
So the ^[o]churning of anger produces strife.

 

Proverbs 31

New American Standard Bible

The Words of Lemuel

31 The words of King Lemuel, the pronouncement which his mother taught him:

² What, my son?
And what, son of my womb?
And what, son of my vows?
³ Do not give your strength to women,
Or your ways to that which destroys kings.
⁴ It is not for kings, Lemuel,
It is not for kings to drink wine,
Or for rulers to desire intoxicating drink,
⁵ Otherwise they will drink and forget what is decreed,
And pervert the ^[a]rights of all the ^[b]needy.
⁶ Give intoxicating drink to one who is perishing,
And wine to one ^[c]whose life is bitter.
⁷ Let him drink and forget his poverty,
And remember his trouble no more.
⁸ Open your mouth for the people who cannot speak,
For the ^[d]rights of all the ^[e]unfortunate.
⁹ Open your mouth, judge righteously,
And ^[f]defend the rights of the poor and needy.

Description of a Worthy Woman

¹⁰ An excellent wife, who can find her?
For her worth is far above jewels.
¹¹ The heart of her husband trusts in her,
And he will have no lack of gain.
¹² She does him good and not evil
All the days of her life.
¹³ She looks for wool and linen,
And works with her ^[g]hands ^[h]in delight.
¹⁴ She is like merchant ships;
She brings her food from afar.
¹⁵ And she rises while it is still night
And gives food to her household,
And ^[i]portions to her attendants.
¹⁶ She considers a field and buys it;
From ^[j]her earnings she plants a vineyard.
¹⁷ She surrounds her waist with strength
And makes her arms strong.
¹⁸ She senses that her profit is good;
Her lamp does not go out at night.
¹⁹ She stretches out her hands to the ^[k]distaff,
And her ^[l]hands grasp the spindle.
²⁰ She ^[m]extends her hand to the poor,
And she stretches out her hands to the needy.
²¹ She is not afraid of the snow for her household,
For all her household are clothed with scarlet.
²² She makes coverings for herself;
Her clothing is fine linen and purple.
²³ Her husband is known in the gates,
When he sits among the elders of the land.
²⁴ She makes linen garments and sells them,
And ^[n]supplies belts to the ^[o]tradesmen.
²⁵ Strength and dignity are her clothing,
And she smiles at the ^[p]future.
²⁶ She opens her mouth in wisdom,
And the ^[q]teaching of kindness is on her tongue.
²⁷ She watches over the activities of her household,
And does not eat the bread of idleness.
²⁸ Her children rise up and bless her;
Her husband also, and he praises her, saying:
²⁹ “Many daughters have done nobly,
But you excel them all.”
³⁰ Charm is deceitful and beauty is vain,
But a woman who ^[r]fears the Lord, she shall be praised.
³¹ Give her the ^[s]product of her hands,
And let her works praise her in the gates.